آذین نصریان - دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه فردوسی مشهد
مرتضی اکبری - گروه مدیریت مناطق خشک و بیابانی دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه فردوسی مشهد
علیرضا فریدحسینی - دانشگاه فردوسی مشهد
احسان نعمت الهی - دانشکده کشاورزی، دانشگاه تهران

این تحقیق با هدف بررسی تغییرات کمی و کیفی آب زیرزمینی ناشی از توسعه کشاورزی در شدت بیابان زایی دشت درگز در شمال خراسان رضوی انجام شد. برای آنالیز کمی، از شاخص افت سطح تراز آب و برای بررسی کیفی، از شاخص های هدایت الکتریکی آب، نسبت جذب سدیم و کلر استفاده شد. مبنای اطلاعات آماری، داده های بیش از ۱۲۴ حلقه چاه پیزومتر بود که برای مدت زمانی ۲۰ساله از ۱۳۷۵ تا ۱۳۹۵ و در چهار دوره ۵ ساله، به روش زمین آمار کریجیگ در محیط نرم افزاری GIS پهنه بندی و طبق مدل ایرانی ارزیابی پتانسیل بیابان زایی (IMDPA) طبقه بندی شدند. نتایج نشان داد میزان افت سطح آب در بخش های غربی و شمال غربی منطقه، بیشترین مقدار بوده که علت آن حفر چاه های عمیق غیرمجاز و برداشت بیش از حد آب است. از بعد تغییرات کیفی هدایت الکتریکی، بخش های شرقی در کلاس شدید و گاه خیلی شدید بیابان زایی قرار دارد؛ به طوری که در مدت ۲۰ سال گذشته، از ۱۴ به ۲۳درصد رسیده و این نشان دهنده وضعیت هشدار در مقدار شوری آب آبیاری و به تبع آن، افزایش شدت بیابان زایی است. به نظر می رسد در شرایط فعلی، مدیریت منابع آب زیرزمینی دشت درگز باید به عنوان یک اولویت مدیریتی مورد توجه قرار گیرد.

آبیاری, بیابان زایی, درون یابی, شوری, مدیریت منابع آب