افشین رستمی - دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه اردکان

یکی از روش های مهم اصلاح مراتع و افزایش تولید علوفه در آن ها، ذخیره نزولات آسمانی در خاک با استفاده از روش های مختلفی مانند احداث هلالی ها و چاله های آبگیر است. در این پژوهش، اثر این سامانه ها درخصوص تغییر درصد پوشش و تولید گیاهان مرتعی و نیز رطوبت خاک بررسی شده است. نمونه گیری از خاک و پوشش گیاهی در سه منطقه نمونه گیری شامل منطقه شاهد، منطقه هلالی آبگیر و منطقه چاله های آبگیر به روش سیستماتیک تصادفی انجام شد. در هر منطقه، (۵۰ هکتار) ۹۸ پلات ۲ مترمربعی به فواصل ۷۰ متر از یکدیگر پلات گذاری انجام شد. برای اندازه گیری درصد پوشش گیاهی در سه منطقه، درمجموع از ۲۹۴ پلات استفاده شد. برای اندازه گیری تولید گیاهان ۲۵درصد از پلات های مربوط به درصد پوشش گیاهی انتخاب و رشد سالانه گیاهان داخل پلات پس از قطع و خشک کردن در سایه، توزین شد. برای بررسی تغییرات رطوبت خاک نیز، ۲۰درصد از پلات های درصد پوشش در هر منطقه انتخاب و در هر پلات، ۲ پروفیل به فاصله یک متر حفر و نمونه های خاک سطحی و عمقی برداشت شد. داده ها با استفاده از تجزیه واریانس دوطرفه تجزیه و تحلیل گردید. نتایج نشان داد درصد پوشش گیاهان و همچنین مقدار تولید گیاهان مرتعی در منطقه چاله ها به حدود دو برابر و در منطقه هلالی ها حدود ۵/۱ برابر منطقه شاهد افزایش یافته به طوری که این افزایش در سطح یک درصد معنی دار است. رابطه بین رطوبت خاک و تولید و درصد پوشش گیاهی در سطح یک درصد معنی دار شد. باتوجه به نتایج حاصل، سامانه چاله ها عملکرد مناسب تری نسبت به هلالی آبگیر دارد و دارای مزیت نسبی در وضعیت مشابه منطقه مطالعاتی بوده و برای اصلاح و توسعه مراتع در مناطق خشک پیشنهاد می شود.

درصد پوشش, تولید پوشش گیاهی, چاله آبگیر, هلالی آبگیر, رطوبت خاک