خسرو موحد - گروه معماری، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران
خاطره سجادی - گروه معماری، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران

پیشینه و اهداف: استفاده از محیط معماری به عنوان ابزار آموزشی مستلزم شناسایی معیارهای محیطی موثر بر ارتقای کیفیت یادگیری کاربران است. با شناخت معیارهای موثر بر آرایش و نظم فضا می توان اصولی را برای طراحی بهتر محیط یادگیری تبیین نمود و میزان عوامل مزاحم یادگیری را به حداقل رساند. از طرفی مدارس به عنوان مهم ترین فضاهای تربیت کننده ی نیروی انسانی، نقش به سزایی در افزایش یادگیری افراد جامعه ایفا می کنند. از این رو طراحی محیط هایی مناسب در راستای تکامل همه جانبه ی دانش آموزان، یک ضرورت است. مدرسه یک مرکز اجتماعی است و اساسی ترین هدف آن یادگیری مفاهیم درسی و آموزش رفتار اجتماعی مطلوب است. رفتار مرتبط با کالبدی است که انسان در آن محیط قرار می گیرد، بنابراین ویژگی ها و کیفیت های فضاهای آموزشی در شکل گیری رفتارها تاثیرگذار هستند. محققان روانشناسی محیط، با مطالعه الگوهای رفتاری کودکان در فضاهای آموزشی به تاثیر عواملی مانند نور، تهویه، گرمایش و سرمایش، چیدمان و ... در افزایش روند یادگیری پرداختند. از مهم ترین مولفه های کلاس درس با بهره وری بالا، مبلمان مناسب با چیدمان مطلوب است. پژوهش حاضر به عملکرد و کارکرد مبلمان روی نحوه یادگیری دانش آموزان پرداخته است. هدف پژوهش طراحی بهینه محیط های آموزشی در جهت ارتقاء کیفیت میزان یادگیری دانش آموزان است. روش ها: روش جمع آوری مطالعات، میدانی و کتابخانه ای در منابع روانشناسی محیطی و روش پژوهش همبستگی و استفاده از آزمون آماری مقایسه ای تحلیل واریانس (ANOVA) می باشد. جامعه ی آماری شامل تغییرات در مبلمان سه کلاس با شرایط نورگیری و تهویه یکسان در مدرسه ای از شیراز بوده و بررسی رفتاری میزان یادگیری از طریق ایجاد تغییر در مبلمان فضای آموزشی و سنجش میزان یادگیری از طریق مقایسه معدل دانش آموزان چیدمان های مختلف در دو ترم متوالی با استفاده از نرم افزارهای اکسل و SPSS بوده است. یافته ها: نتایج حاصل بیانگر تاثیر مثبت معیارهای چیدمان فضایی محیط مدرسه بر میزان یادگیری بوده است و محیط کالبدی کلاس درس می تواند به عنوان معلمی جهت انگیزه ی یادگیری برای دانش آموزان باشد. نتیجه گیری: بر اساس تحقیقات به عمل آمده، این پژوهش بر روی یکی از عوامل مهم موثر بر کیفیت یادگیری دانش آموزان مدرسه جمع آوری شده است. همان طور که قبلا بیان شد، عوامل متفاوتی در کیفیت یادگیری نقش دارد و یا تجمیع عوامل، نتایج مطلوب تری می دهد؛ از جمله این عوامل می توان به تامین ارتباط فضای آموزشی با فضای سبز، پخش موسیقی، پیش بینی آزادی حرکتی و گردش در فضا، قابلیت نشستن و استراحت، خوردن و آشامیدن و ... اشاره کرد.با توجه به تحلیل یافته ها، فرضیه پژوهش ثابت شد و انعطاف پذیری در کالبد محیط یادگیری، حس کنجکاوی کودک را بر انگیخته و منجر به بروز خلاقیت وی خواهد شد. در فضای آموزشی نحوه چیدمان میز و صندلی دانش آموزان موجب ارتباط فعال و دو سویه آن ها با محیط می شود. در نهایت می توان مبلمان را یکی از عوامل موثر بر یادگیری و تحریک حس کنجکاوی محسوب کرد. کیفیت محیط کالبدی با میزان یادگیریس ارتباط مستقیم دارد و طراحی فضای داخلی در محیط آموزشی می تواند باعث افزایش یادگیری دانش آموزان و پیشرفت آن ها گردد.

چیدمان, مبلمان, یادگیری, مدرسه, آموزش