وحید کریمیان - دانشگاه آزاد اسلامی یاسوج
محمد رضا وهابی - دانشگاه صنعتی اصفهان
محمد فضیلتی - دانشگاه پیام نور اصفهان
مصطفی ترکش - دانشگاه صنعتی اصفهان

طبقه بندی جوامع گیاهی یکی از روش هایی است که ساختار یک اکوسیستم را مشخص می کند و ارتباط آن را با عوامل محیطی نشان می دهد. فن تجزیه خوشه ای در اکولوژی توصیفی برای تعیین جوامع گیاهی کاربرد زیادی دارد. هدف از تحقیق حاضر، طبقه بندی مکان های مرتعی رویشی گل ماهور و مشخص کردن پارامترهای کیفی که باعث جداسازی این مکان های مرتعی شده،  به وسیله آنالیز خوشه ای (CLUSTER) است. این تحقیق در پنج مکان مرتعی رویشی گل ماهور (دره حوض، قهیز، ورودی سمیرم، قلعه قدم و دنا) انجام گرفت. برای شناسایی ترکیبات فرعی، گیاه  در مرحله گلدهی از ۵ مکان مرتعی مذکور، جمع آوری و در سایه خشک شد و عصاره آن به روش هضم استخراج شد. طبقه بندی خوشه ای مکان های مرتعی با توجه به شاخص های کیفی گل ماهور  به روش واریانس حداقل انجام گرفت. نتایج طبقه بندی به صورت نمودار درختی ترسیم شد. برای تشخیص نقش ویژگی های کیفی در ساخت گروه های نمودار درختی و اطمینان بیشتر ازگروه بندی، تجزیه واریانس یک طرفه به روش دانکن، بر مبنای طرح کاملا تصادفی نامتعادل انجام شد. نتایج نمودار نشان داد مکان های مورد مطالعه براساس ترکیبات شیمیایی فرعی موجود در عصاره گل، برگ و ساقه به ترتیب در سطح تشابه۵/۶۸ درصد، ۵/۷۱ درصد و ۶۳ درصد در ۳ رویشگاه قرار می گیرند. همچنین عامل های جداسازی رویشگاه های مختلف از هم، به خوبی مشخص شده است که در اندام گل ترکیبات استر و گلیکوزید، در اندام برگ  اسید، گلیکوزید، آمید و ترپن و بالاخره در اندام ساقه ترکیبات هیدروکربن و نیتریل، باعث تفکیک رویشگاه های مورد مطالعه شدند. به طور کلی، نتایج این تحقیق نشان داد که روش طبقه بندی خوشه ای از دقت زیادی برخوردار است و می تواند شاخص های گیاهی اندازه گیری شده را به نحو مطلوبی، بررسی کند و عامل هایی را که باعث جدایی مکان های مرتعی از هم شده است، به صورت دقیق مشخص کند. پیشنهاد می شود تحقیقات مشابه در سایر رویشگاه های گل ماهور در مناطق دیگر کشور انجام گیرد تا بهتر بتوان مهم ترین رویشگاه این گیاه را شناسایی کرد. همچنین پیشنهاد می شود با فراهم کردن شرایط محیطی لازم گیاه، کشت آن را  را در سطح وسیع انجام داد تا حداکثر استفاده از مواد موثر گیاه صورت گیرد. ضمن اینکه از روند رو به زوال گل ماهور جلوگیری شود.

آنالیز خوشه ای (CLUSTER), زاگرس مرکزی, شاخص های کیفی, گل ماهور