محمد نصراللهی - گروه اقتصاد، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران
کاظم یاوری - استاد اقتصاد، دانشکده اقتصاد، مدیریت و حسابداری، دانشگاه یزد، یزد، ایران
رضا نجارزاده - دانشیار، دانشگاه تربیت مدرس، گروه اقتصاد، تهران، ایران
نادر مهرگان - استاد، دانشگاه بوعلی سینا، گروه اقتصاد، همدان، ایران

وقوع بحران های ارزی هزینه های سنگینی بر اقتصاد کشورها تحمیل می کند. به همین علت، در سال های اخیر، طراحی سیستم هایی جهت هشدار زودهنگام این بحران ها توسعه یافت تا بتوان با شناسایی زودهنگام آن ها و فراهم نمودن زمان کافی برای سیاست گذاران، از وقوع یک چنین بحران هایی جلوگیری نمود. این پژوهش نیز تلاش نمود تا با بکارگیری داده های فصلی اقتصاد ایران طی دوره زمانی ۱۳۹۵:۰۲-۱۳۶۷:۰۱ و استفاده از رویکرد تغییر رژیم مارکوف، ضمن طراحی یک سیستم هشدار زودهنگام بحران های ارزی در اقتصاد ایران و شناسایی درون زای بحران های به وقوع پیوسته در دوره مورد بررسی و پیش بینی بحران های آتی، عوامل موثر بر ایجاد و تشدید این بحران ها را، به طور جداگانه، در دوره های آرامش و بحران شناسایی نماید. نتایج حاصل از این مطالعه نشان می دهد که سیستم طراحی شده توانایی بالایی در شناسایی این بحران ها در دوره زمانی مورد بررسی و پیش بینی بحران های آتی داشته است. بر اساس این سیستم، وقوع بحران های ارزی و تشدید شرایط بحرانی در ایران با مجموعه ای از عدم تعادل های اقتصاد کلان مرتبط است. این عدم تعادل ها و مشکلات موجود در بخش های پولی، مالی و خارجی و همچنین، وابستگی کشور به درآمدهای نفتی زمینه وقوع بحران های ارزی را در اقتصاد ایران فراهم نموده اند. به طور خاص، بر اساس این نتایج، در دوره آرامش، تورم مهمترین عامل افزایش احتمال وقوع بحران ارزی و رشد تولید صنعتی مهمترین عامل کاهش احتمال وقوع این بحران بوده و در دوره بحران، تورم مهمترین عامل تشدید کننده بحران و نسبت درآمدهای ارزی حاصل از صادرات نفت به ذخایر ارزی بانک مرکزی و رشد تولید ناخالص داخلی واقعی به ترتیب مهمترین عوامل در بهبود شرایط بحرانی می باشند.

بحران های ارزی, شاخص فشار بازار ارز, سیستم هشدار زودهنگام, رویکرد تغییر رژیم مارکوف