ابوذر صلاحی - کارشناس ارشد تاریخ تشیع

این مقاله با موضوع »ادب اختلاف در سیره ائمه با تکیه بر مسئله لعن« و با هدف کشف چگونگی رعایت ادب اختلاف و وجود لعن در ادبیات و سیره ائمه و به دست دادن یک تحلیل روشن از چگونگی تعامل ائمه با عامه نگاشته شده که رویکرد حاکم بر این پژوهش نیز روش مطالعاتی با استفاده از منابع تاریخی است. »برائت از ظالمان« از مسایل قطعی در اسلام و تشیع است. یعنی ما به عنوان یک مسلمان پیرو قرآن و اهل بیت:، همواره و در هر زمانی باید موضع قاطع قلبی و عملی در مقابل سران ظلم داشته باشیم؛ گرچه ستمکاران منسوب به اسلام باشند. این بیزاری طبق شرای زمانی و مکانی و محیطی که داریم باید در گفتار، رفتار و عملکرد ما به نحو متناسب متجلی باشد. لعن کردن تنها یکی از جلوه های این نفرت مقدس است که در جای خود و با آداب خود باید انجام شود. ظاهرا هدف اصلی از »برائت« اینست که پیرو یا موید ظالمان نشویم و در قبال مساله حق و باطل بی اعتنا و بی تحرک نباشیم بلکه به تضعیف باطل و تقویت حق بپردازیم. ضمن آنکه لعنی که در عموم ادعیه و زیارتها و احادیث به ما توصیه شده »لعن ظالمان به صورت کلی« است. البته در مواردی که ائمه فرد خاصی را با ذکر نام نیز لعن میفرمودند هدف روشنگری بود تا پیروانشان متوجه انحراف آن فرد بشوند و از او پیروی نکنند. بایستی شیعه و برادران اهل تسنن توجیه شوند که معیار لعن در منابع دست اول و اصیل اسلامی برچه اساسی است و چگونه باید باشد و نیز آیا در موارد اختلاف فکری و عقیدتی تا چه میزان و چگونه باید همدیگر را تحمل و آگاه کنیم. مخصوصا که هدف ما تبلیغ و هدایت همدیگر باشد نه دشمنی و برانگیختن احساسات که موجب ایجاد فجایع و جنایتها گردد. و به ویژه که دشمنان اسلام از همین عدم توجه به معیارها سوء استفاده کرده و ما را به جان همدیگر میاندازد. در مجموع از سیره ائمه: بر میآید که علاوه بر اینکه حفظ وحدت و تقریب استراتژی ایشان بوده نه تاکتیک آنها، به طور کلی از هر ابزاری از جمله لعن - به صورت گسترده، بی مهابا و غیر هدفمند - که موجبات تفرقه و اختلاف را دامن زند، به جد پرهیز داشتند.

ادب اختلاف، سیره ائمه، لعن، وحدت