حسین علیدادی - استاد، گروه مهندسی بهداشت محیط ، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، مشهد، ایران.
زهرا کریمی - دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه مهندسی بهداشت محیط ،دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، مشهد، ایران.
علی اکبر دهقان - استادیار، گروه مهندسی بهداشت محیط ، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، مشهد، ایران.
حامد محمدی - استادیار، گروه مهندسی بهداشت محیط، دانشکده پرستاری، دانشکده علوم پزشکی تربت جام، تربت جام، ایران.
مریم پایدار - کارشناسی ارشد مهندسی عمران ، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، مشهد، ایران.

زمینه و هدف: عناصر سنگین به دلیل پایداری و قابلیت تجمع در بافت های زنده و زنجیره غذایی، از مهمترین آلاینده های آب-های آشامیدنی به حساب می آیند. از این رو مطالعه حاضر با هدف تعیین شاخص های ارزیابی ریسک سرطان زایی و غیر سرطان-زایی عناصر سنگین در منابع آب شهر تربت جام در سال ۱۴۰۱ انجام شد.مواد و روش ها: نمونه برداری از ۱۶ منبع آب زیرزمینی و خاک اطراف منابع آب شهر تربت جام در دو فصل تابستان و پاییز سال ۱۴۰۱ صورت گرفت. غلظت ۵ عنصر سنگین آرسنیک، جیوه، سرب، کادمیوم و مس با استفاده از دستگاه جذب اتمی Varian مورد سنجش قرار گرفت و در نهایت میزان خطر بهداشتی برای سه گروه مختلف با کمک شاخص های آژانس حفاظت از محیط زیست آمریکا محاسبه شد.یافته ها: میانگین غلظت عناصر سنگین در آب در تابستان به ترتیب برای آرسنیک:۰/۰۰۲۷ ± ۰/۰۰۳۵، جیوه: ۰/۰۰۰۱۹ ± ۰/۰۰۰۳۵، سرب: ۰/۰۰۱۱ ± ۰/۰۰۲۳، کادمیوم: ۰/۰۰۰۲ ± ۰/۰۰۰۲و مس: ۰/۰۰۴۶± ۰/۰۰۷۸ در پاییز آرسنیک: ۰/۰۰۸۲ ± ۰/۰۰۸۱، جیوه: ۰/۰۰۱۸ ± ۰/۰۰۰۸، سرب: ۰/۰۰۵۶ ± ۰/۰۰۵۸، کادمیوم: ۰/۰۰۰۸۴ ± ۰/۰۰۰۸۳و مس: ۰/۰۰۹۱ ± ۰/۰۰۶۸ و در خاک آرسنیک: ۰/۰۱۱ ± ۰/۰۵۳، جیوه: ۰/۰۰۸۶ ± ۰/۰۰۶۸، سرب: ۰/۱۳۱ ± ۱۸۶/ ۰، کادمیوم: ۰/۰۰۰۲± ۰۰۰۴۷/ ۰ و مس: ۰/۱۲± ۰/۲۴  میلی‎گرم بر لیتر بدست آمد. همچنین میزان ریسک غیرسرطان زایی عناصر سنگین مورد بررسی پایین بود. در حالی که میزان ریسک سرطان زایی برای آرسنیک در هر دو فصل خیلی بالا، برای کادمیوم در فصل پاییز در حد متوسط و برای سایر عناصر در محدوده تعیین شده استاندارد بدست آمد.نتیجه گیری: با توجه به بالا بودن میزان ریسک سرطان زایی آرسنیک در هر سه گروه زنان، مردان و کودکان در دو فصل تابستان و پاییز، پایش آرسنیک باید بطور مستمر در دستور کار واحدهای نظارتی قرار گیرد.

ارزیابی ریسک, آب زیرزمینی, تربت جام, سرطان زایی, عناصر سنگین