امیر فرح نسب - گروه محیط زیست، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
پروین فرشچی - گروه محیط زیست، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
روشنا بهباش - گروه محیط زیست، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران
جلیل ایمانی - گروه محیط زیست، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

شهرنشینی به دلیل تخریب کیفیت زیستگاه و تکه تکه شدن آن به عنوان مهم ترین محرک انقراض گونه های مختلف گیاهی و جانوری در قرن حاضر به شمار می آید. از این رو، بررسی تغییرات موزایک موزائیک کاربری و پوشش اراضی می تواند اطلاعات مفیدی در مورد تغییر فرآیندهای اکولوژیکی بخصوص تغییر در تنوع پرندگان در سیماهای شهری فراهم کند. عملیات مشاهده و ثبت پرندگان از فروردین تا اردیبهشت سال ۱۴۰۰ بین ساعات ۸ تا ۱۱ صبح با سه تکرار در ۵۵ نقطه مستقر بر ۱۱ ترانسکت (۵ نقطه در هر ترانسکت) صورت گرفت. ترانسکت ها و نقاط با بررسی شیب تغییرات کاربری و پوشش اراضی در شیب روستا-شهر انتخاب شدند. سپس تعداد ۱۰ متغیر مربوط به وسعت، متوسط فاصله و تراکم پوشش سبز، شبکه جاده و سکونتگاه در ۴ بافر دایره ای با شعاع های ۷۵۰، ۱۵۰۰، ۲۲۵۰ و ۳۰۰۰ در هر نقطه مشاهده پرنده کمی گردید و ارتباط آن با شاخص تنوع شانون پرندگان مشاهده شده با استفاده از مدل رگرسیون خطی چندگانه بررسی شد. در مشاهدات، تعداد ۲۰۸۵ قطعه فرد پرنده متعلق به ۴۶ گونه پرنده مشاهده گردید. گنجشک خانگی نیز با تعداد ۱۳۸۱ قطعه فرد به عنوان فراوانترین گونه پرنده مشاهده شده و ثبت گردید. از بین پارامترهای مورد استفاده، درصد پوشش سبز در بافر ۱۵۰۰ متر، درصد پوشش جاده در بافر ۷۵۰ متر، وسعت نزدیک ترین پوشش سبز، فاصله تا نزدیکترین پوشش سبز و متوسط فاصله تا نزدیک ترین پوشش سبز در بافر ۲۲۵۰ متر به عنوان متغیرهای پیش بینی کننده تنوع شانون در مدل رگرسیون تعیین شدند (۰/۶۴ =r۲ ). یافته های این تحقیق نشان داد که وسعت کم لکه های سبز، فاصله زیاد آن ها نسبت به یکدیگر و تراکم بالای شبکه جاده ای، از مهم ترین عوامل کاهش حضور و تنوع گونه های پرندگان در محیط های شهری است. اگرچه مناطق نزدیک به مرز فیزیکی شهری، تنوع پرندگان بالاتری را نشان داد، اما کاهش شدید آن ها به سمت هسته ی مرکزی شهر را می توان با جانمایی دقیق پارک های سبز شهری و کاهش اثر ترافیک در مناطق نزدیک به آن تعدیل کرد.

رگرسیون خطی چندگانه, شاخص تنوع شانون, پوشش سبز, شبکه جاده, کاربری اراضی