رقیه بهشتی زاده - دانش آموخته کارشناسی ارشد زراعت، گروه تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده علوم و مهندسی کشاورزی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه رازی، کرمانشاه
محمد اقبال قبادی - دانشیار، گروه تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده علوم و مهندسی کشاورزی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه رازی، کرمانشاه
هوشنگ قمرنیا - استاد، گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه رازی، کرمانشاه

استویا گیاهی چند­ساله با برگ­ های شیرین که حدود ۳۰۰ بار شیرین­تر از ساکارز (شکر) بوده و امروزه در نقاط زیادی در دنیا کشت می­گردد. تنش خشکی و کمبود نیتروژن از مهم­ترین تنش­های محیطی محدودکننده تولید این گیاه بوده و اثرات نامطلوبی بر رشد و نمو گیاه و سایر فرآیند­های متابولیکی دارد. ازاین رو، به منظور بررسی اثر تنش خشکی و کود نیتروژن بر رشد و عملکرد استویا، آزمایشی به صورت فاکتوریل و در قالب طرح کاملا تصادفی در سه تکرار در پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه رازی، در سال ۱۳۹۵ اجرا گردید. فاکتورها شامل تنش خشکی (بدون تنش، تنش ملایم و تنش شدید) و کود نیتروژن (۰، ۵۰، ۱۰۰، ۱۵۰ و ۲۰۰ کیلوگرم در هکتار) بودند. زمان آبیاری برای بدون تنش، تنش ملایم و شدید به ترتیب ۵۰، ۶۵ و ۸۰ درصد تخلیه رطوبت قابل استفاده در خاک بودند. نتایج نشان داد که تنش خشکی و میزان نیتروژن بر صفات زیست توده، ماده خشک برگ، ماده خشک ساقه، کلروفیل­های a، b و کارتنوئید­ها، محتوای نسبی آب برگ، کارایی مصرف آب، قند­های محلول، پرولین و آنزیم­ های سوپراکسید دیسموتاز، پراکسیداز و کاتالاز اثر معنی­ داری داشتند. بیشترین ماده خشک برگ در تیمار بدون تنش خشکی و مصرف ۲۰۰ کیلوگرم نیتروژن در هکتار در چین اول و چین دوم به ترتیب ۲۰.۴ و ۱۷.۱ گرم در بوته و کمترین مقدار ماده خشک برگ در تیمار تنش شدید و مصرف ۲۰۰ کیلوگرم نیتروژن در چین اول و دوم به ترتیب ۶.۸۱ و ۵.۸۶ گرم در بوته به دست آمد. به طورکلی نتایج نشان داد که تولید برگ استویا در شرایط آب و هوایی کرمانشاه با مصرف آب زیاد امکان پذیر بوده و در شرایط تنش خشکی در چین اول و چین دوم به ترتیب ۶۶.۶ و ۶۶.۳ درصد نسبت به شاهد کاهش نشان دادند.

آنتی اکسیدان ها, رنگیزه های فتوسنتزی, کارآیی مصرف آب, محتوای نسبی آب برگ