مرتضی اکبری
سیاوش یاری

در عصر قاجاریه با وجود دولت مرکزی، در بسیاری از مناطق ایران خاندان هایی با تکیه بر ایل و تبار خویش به صورت ملوک الطوایفی بر مناطقی از ایران حاکمیت داشتند که در زمان جنگ و پرداخت مالیات، مطیع شاهان قاجار بوده و بیشتر مواقع هم چون حاکمانی مستقل عمل می کردند. والیان فیلی پشتکوه از جمله این خاندان ها بودند که بر استان ایلام امروزی حاکمیت داشتند و حدود سیصد سال از مرزهای ایران در برابر تجاوز عثمانی ها به دفاع پرداختند. پس از فروپاشی دولت عثمانی در جنگ جهانی اول، دولت عراق در مرزهای غربی ایران تشکیل شد و مناقشات مرزی ایران و عثمانی جای خود را به مناقشات ایران و عراق داد که تا آغاز جنگ تحمیلی (۳۱/۶/۱۳۵۹) ادامه یافت. مقاله پیش رو با روش توصیفی – تحلیلی و با بهره گیری از منابع در صدد بررسی و تحلیل دلایل مناقشات مرزی ایران با عثمانی و بعدها عراق در نوار مرزی ایلام است. نتایج پژوهش نشان می دهد خودسری های حکام محلی دولت عثمانی و مرزداران عراقی در دست درازی به خاک ایران، نیاز کشاورزان عراق به آب رودخانه های مرزی، حضور اهالی ایلام در عراق و توسعه طلبی سران حزب بعث عراق برای تسلط بر برخی از نقاط مرزی، از عوامل اصلی بروز مناقشات مرزی این دولت ها در مرزهای ایلام بوده است.

ایران, عثمانی, عراق, پشتکوه (ایلام), مناقشات مرزی