جهانبخش ثواقب

برقراری امنیت در کشور برای آسودگی شهروندان یکی از ماموریتهای نظامهای سیاسی بوده است که برای اجرای آن تشکیلات و مناصبی نیز ایجاد کردهاند. برقراری ثبات اجتماعی، جلوگیری از شورشها، مبارزه با دزدی و راهزنی، ایجاد نظم و انتظام درون شهری و تامین امنیت مردم از وظایف و مسوولیتهای مهم کارگزاران امنیتی حکومت بوده است. با توجه به ساختار سنتی حکومت قاجاریه و تا پیش از پدید آمدن موسسات تمدنی جدید در حوزه امنیت نظیر نظمیه یا پلیس، ژاندارمری، بریگاد قزاق و نظیر آن ها، شیوه تامین امنیت در شهرها به همان شکل سنتی دورههای پیشین بوده که توسط صاحب منصبانی چون حاکم، کلانتر، داروغه، عسس، قراول، راهدار، قرهسوران و غیره، صورت میگرفته است. در این مقاله با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و با استناد به منابع تاریخی، شیوه برقراری نظم و امنیت در حوزه های درونشهری و برون شهری عصر قاجاریه تا پیش از مشروطه، مناصب امنیتی سنتی این عصر معرفی و کارویژههای آن ها بررسی شده است. یافته پژوهش نشان می دهد که امنیت به ویژه در مبارزه با دزدی و راهزنی برای حکومت قاجاریه امری بسیار مهم بوده و تامین آن با شیوه خشونت آمیز و مجازاتهای سخت انجام میشده، اما به لحاظ ضعف کارآمدی نهادهای سنتی امنیتی و قضایی و فساد نظام اداری، امنیت مطلوب و نهادینه شده در کشور پدید نیامد.

قاجاریه, امنیت, مناصب امنیتی, داروغه, کلانتر, قراول, فراش