محدثه السادات فخار - گروه علوم و مهندسی آب
عباس کاویانی - دانشیار گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره)، قزوین، ایران

خشکسالی یک پدیده طبیعی است که سیستم های مختلف اقلیمی، هیدرولوژیکی و محیطی را تحت تاثیر قرار می دهد مدلسازی خشکسالی موضوع مهمی است زیرا به منظور مهار یا کاهش اثرات آن و برای حفظ منابع آبی و مدیریت اجتماعی امری مهم و ضروری تلقی می شود. در این پژوهش با استفاده از شاخص های چندگانه مبتنی بر MODIS و مجموعه داده های بارش CHIRPS به بررسی ویژگی های مکانی و زمانی، شدت و فراوانی خشکسالی در دشت قزوین در بازه زمانی ۲۰ ساله به منظور شناسایی و توصیف خشکسالی بر اساس شاخص های مختلف پرداخته شد. نتایج حاصل از بررسی ها بر اساس شاخص TCI نشان داد که در سال های ۲۰۰۴ و ۲۰۲۰ حدود ۶۳% و ۷۶% از دشت به ترتیب تحت تاثیر خشکسالی متوسط تا شدید قرار دارد، با این تفاوت که نتیجه بررسی شاخص VCI در همین سال های بررسی شده نشان می دهد که تنها ۱/۵۴% و ۳/۶۷% از سطح منطقه تحت تاثیر، سطوح شدت خشکسالی مشابه را نشان می دهد. بنابراین شاخص TCI نسبت به شاخص VCI تنش خشکی نسبتا بیشتری را برآورد کرده است. از سال ۲۰۱۴ به بعد نواحی شرق و جنوب شرقی دشت به تدریج با روند افزایشی خشکسالی رو به رو هستند و در سال های ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۰ با شدت بسیار بیشتری با خشکسالی مواجه شده است. در بررسی همبستگی بین شاخص های مختلف نیز شاخص PDSI بیشترین میزان همبستگی را با شاخص SPI-۱ با مقدار عددی ۷۴/۰ داشته است. دشت قزوین در حال حاضر به دلیل تغییرات اقلیمی و عدم بهره وری مناسب در استفاده و توزیع منابع آبی در معرض خشکسالی قرار دارد. بنابراین توصیه می شود پایش مداوم خشکسالی و استفاده از سیستم های هشدار اولیه در جلوگیری از وقوع احتمالی رویدادهای خشکسالی به نسبت شدید در آینده و احتمال خطرات ضمنی برای دشت قزوین موثر باشد.

دمای سطح زمین, مجموعه داده های مادیس, شاخص های متعدد خشکسالی, ویژگی های زمانی و مکانی