مهدی دهقانی - استادیار تاریخ دانشگاه جیرفت

در بسیاری از دوره های تاریخی، جامعه ایران از سه جماعت ایلی، شهری و روستایی تشکیل می شد. سه جماعت مذکور با سه سبک زندگی متفاوت ایلی، روستایی و شهری به واسطه عواملی مانند کمبود امکانات معیشتی و مسائل امنیتی به جماعات محلی متعددی تقسیم می گردید. در دوره نادرشاه، جماعات سه گانه ایران به جماعات محلی بسیاری ازجمله محله، طایفه و حتی دسته های نظامی تقسیم می شد. چنین جماعت هایی، دوگانگی ساختاری به وجود می آورد که از تمایز ارباب و اهالی تا سلسله مراتب خویشاوندی در حکومت افشار را در برمی گرفت. با توجه به این مسئله، در این مقاله درصدد یافتن پاسخ به این پرسش هستیم: پیوندهای متقابل میان جماعات محلی با سلسله مراتب حکومتی در دوره سلطنت نادرشاه افشار چه تاثیرات امنیتی به دنبال داشت؟ به منظور پاسخ گویی به سوال مذکور، ضمن استفاده از شیوه تاریخی که همانا جمع آوری داده های کتابخانه ای (اسنادی) از منابع دست اول تاریخی است با کاربست مفاهیمی مانند جماعت، امنیت، ایل، دسته های نظامی و سلسله مراتب خویشاوندی در حکومت نادرشاه، جایگاه و نقش جماعت های مختلف را در برقراری امنیت مشخص می نماییم. یافته های پژوهش بر آن است، نادرشاه افزون بر الحاق نفرات و ساختار جماعت های شهری، روستایی و ایلی در قشون خود، با جماعت سازی ابداعی همانند حاکمیت دادن تیره قرقلو بر سایر ایلات تلاش داشت ضمن برقراری امنیت در مناطق مختلف کشور، حکومت خود را انسجام بخشد. بااین وجود، افراط وی در اعطای مناصب دیوانی و لشکری به سرداران افشار در نبود جماعتی رقیب در برابر آن ها، زمینه زوال و سرنگونی حکومت فرمانروای افشار را فراهم کرد.

جماعت محلی, امنیت, ایل, افشار, نادرشاه