برومند صلاحی - گروه جغرافیای طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
مهناز صابر - گروه جغرافیای طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

مقدمه: تبخیر و تعرق یکی از مولفه­های مهم در بیلان آب است. تخمین تبخیر و تعرق مورد توجه پژوهشگران بسیاری در ایران و جهان بوده است. تخمین دقیق تبخیر و تعرق در مدل­سازی هیدرولوژی، طراحی آبیاری و مدیریت منابع آب اهمیت زیادی دارد. این متغیر یکی از مولفه­های بسیار مهم و موثر در بیلان آب است. تبخیر و تعرق بعد از بارش به­ عنوان دومین مولفه بزرگ چرخه آب زمین در مقیاس جهانی محسوب می­شود. ارزیابی وضعیت اقلیم دوره آینده و تغییر اقلیم و اثرات آن از طریق خروجی مدل­های اقلیمی انجام می­شود. مواد و روش­ها: در این پژوهش، داده­های روزانه متوسط حداقل و حداکثر دما به منظور ترسیم دورنمای ETp به روش هارگریوز-سامانی تا دهه ۲۰۵۰ میلادی برای ۶ ایستگاه سینوپتیک بخش جنوبی حوضه آبریز رودخانه ارس براساس مدل CanESM۲ تحت سناریوهای RCP با استفاده از SDSM ریزمقیاس شد. بدین منظور، داده­های مشاهداتی ایستگاه­ها و داده­های بازتحلیل (NCEP) در بازه زمانی روزانه (۲۰۰۵-۱۹۸۵) و نیز داده­های تاریخی مدل (historical-۲۰۰۵) CanESM۲ تحت سناریوهای RCP (برای بازه زمانی ۲۱۰۰-۲۰۰۶) به کار رفته است. بحث و نتایج: مقادیر ETp تخمینی برای حوضه ارس طی دوره آتی براساس ریزمقیاس­نمایی داده­های دمایی مدل CanESM۲ تحت سناریوهای RCP نشان داد مقدار این متغیر تحت سناریوی RCP۲.۶ نسبت به دوره پایه، کاهش جزئی و تحت سناریوهای RCP۴.۵ و RCP۸.۵ افزایش جزئی خواهد داشت. مقدار ETp در این حوضه ایستگاه اردبیل، اهر و خوی تغییر کاهشی و در پارس­آباد و جلفا تغییر افزایشی خواهند داشت. مقدار ETp ماهانه حوضه ارس در دوره آینده در ژانویه، آوریل تا ژوئن و اوت با دامنه­ای بین ۱/۰ تا حداکثر ۳/۲۴ میلی­متر نسبت به دوره پایه افزایشی برآورد شد. مقایسه مقادیر ETp برآوردی دوره آینده و گذشته نشان داد که ETp برآوردی به روش هارگریوز -سامانی در دوره گذشته نسبت به داده تبخیر ایستگاهی به جز پارس­آباد و خوی بیش از ۱۰۰ میلی­متر در سال بیش ­برآورد و در سایر ایستگاه­ها کم­برآورد می­کند. مقادیر ETp هارگریوز - سامانی به جز ماکو که در دوره ۲۰۰۵-۱۹۸۵ بیشتر از ۲۰۰۵-۱۹۹۲ است، در بقیه ایستگاه­ها در ۲۰۰۵-۱۹۹۲ بزرگ تر از مقادیر دوره پایه است. نتیجه ­گیری: مقادیر ETp تخمینی برای حوضه ارس طی دوره آتی نشان داد که مقدار این متغیر در سطح حوضه سالانه نسبت به ETp دوره پایه (به روش هارگریوز -سامانی) افزایش جزئی خواهد یافت که این افزایش به معنی افزایش نیاز آبی گیاهان در آینده در فصل رشد، کاهش نفوذ و افزایش تبخیر آب حاصل از بارندگی و ذوب برف و کاهش تغذیه آبخوان­ها است.

ارس, تبخیر و تعرق پتانسیل, مدل CMIP۵, CanEsm۲