شمیلا یداللهی زاده - گروه باغبانی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه هرمزگان، بندرعباس
فرزین عبدالهی - عضو هیات علمی دانشگاه هرمزگان
علیرضا یاوری - هیات علمی در دانشگاه هرمزگان
لیلا جعفری - گروه باغانی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه هرمزگان

سابقه و هدف: نور از عوامل محیطی تاثیرگذار بر رشد و توسعه گیاهان است. امروزه لامپ های LED منابع نوری هستند که پژوهش ها بر روی آنها متمرکز شده است و در تولیدات گیاهی پیشنهاد می شوند. در سال های اخیر توجه متخصصان کشاورزی به تنظیم کننده های رشد گیاهی برای بهبود کیفیت و پایداری سیستم کشت معطوف شده است. الیسیتورهای زیستی از طریق فعال کردن سازوکارهای دفاعی باعث القای تشکیل متابولیت های ثانوی و پاسخ های فوق حساسیتی می شوند. فیتوهورمون آبسیزیک اسید، عامل انتقال پیام در شرایط تنش های زنده و غیر زنده است.مواد و روش ها: این پژوهش در سال ۱۴۰۰ در گلخانه مرکز تحقیقات بیولوژیک شهید فزوه اصفهان به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در ۵ تکرار بر روی گیاه شاهدانه (.Cannabis sativa L) انجام شد. بدین منظور تاثیر فاکتورهای آزمایش شامل چهار غلظت اسید آبسیزیک (۰، ۵، ۱۰ و ۲۰ میلی گرم در لیتر) و پنج طول روز (۱۶، ۱۴، ۱۲، ۱۰ و ۸ ساعت روشنایی) بر خصوصیات رشدی، محتوای رنگدانه های فتوسنتزی و فنل گیاه شاهدانه ارزیابی گردید. برای هر سطح نوری ۲۰ گلدان در ۵ ردیف ۴تایی در نظر گرفته شد و بالای سر هر ۲۰ گلدان به صورت جداگانه با توجه به نتایج آزمایش مقدماتی ۴ عدد لامپ LED ۹ وات با قدرت تابش ۹۰ لومن متصل به زمان سنج به فاصله زمانی ۱۶، ۱۴، ۱۲، ۱۰ و ۸ ساعت قرار داده شد. قبل از ورود گیاه به مرحله گلدهی، گیاهان با محلول های صفر، ۵، ۱۰ و ۲۰ میلی گرم در لیتر اسید آبسیزیک به طور کامل محلول پاشی شدند. محلول پاشی سه بار و به فاصله ۲۴ ساعت تکرار شد. سپس یک روز پس از محلول پاشی، برگ های گیاهان برای بررسی صفات مورفولوژیکی و میزان رنگدانه ها جمع آوری گردید.نتایج: بیشترین ارتفاع بوته، قطر ساقه، تعداد برگ، طول ریشه، وزن تر و خشک ریشه، وزن تر و خشک اندام هوایی و وزن تر و خشک برگ در مدت زمان روشنایی ۱۴ ساعت حاصل شد، در حالی که کمترین میزان این صفات در مدت زمان روشنایی ۱۶ ساعت مشاهده گردید. همچنین بیشترین میزان کلروفیل a، b، کل و کاروتنوئید در تیمار مدت زمان روشنایی ۱۶ ساعت بدون کاربرد هورمون اسید آبسیزیک حاصل شد. در حالی که بیشترین میزان آنتوسیانین در تیمار مدت زمان روشنایی ۱۶ ساعت تحت تیمار هورمون اسید آبسیزیک با غلظت های ۱۰ و ppm۲۰ مشاهده گردید. همچنین، بیشترین میزان فنل کل در مدت زمان روشنایی ۱۶ ساعت تحت تیمار اسید آبسیزیک با غلظت ppm۲۰ حاصل شد.نتیجه گیری: با توجه به اهمیت و کاربرد فراوان گیاهان دارویی در زندگی امروزی بشر، بررسی وجود ارتباط بین شرایط محیطی (ازجمله نور) و هورمون های گیاهی (مانند اسید آبسیزیک) با تولید و تجمع متابولیت های ثانویه در این گیاهان می تواند بسیار مفید باشد. نتایج این مطالعه نشان داد که استفاده از نور LED با مدت زمان های روشنایی ۱۴ و ۱۶ ساعت برای افزایش خصوصیات رشدی و محتوای رنگیزه های فتوسنتزی گیاه شاهدانه توصیه می گردد. در حالی که در این شرایط کاربرد اسید آبسیزیک برای افزایش تولید آنتوسیانین و فنل کل، ضروری به نظر می رسد. در مجموع، نتایج این پژوهش نشان داد که اگر از نظر نور طبیعی در محیط های بسته مانند گلخانه محدودیت ایجاد شود، می توان با نور مصنوعی تکمیلی حاصل از لامپ های LED ویژگی های کمی و کیفی گیاهان دارویی ازجمله شاهدانه را بهبود بخشید.

آنتوسیانین, کاروتنوئید, نور مصنوعی, قطر ساقه, خصوصیات رشدی