علیرضا زارعی قورخودی - گروه علوم و مهندسی آب دانشکده مهندسی زراعی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران.
علی شاهنظری - گروه علوم و مهندسی آب دانشکده مهندسی زراعی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران.

هدف از این مطالعه اثرات تشکیل بازارهای آب بر ارتقای بهره وری آب در حوضه آبریز تجن می باشد. در این پژوهش از یک سیستم مدل سازی، مدل برنامه ریزی ریاضی و تابع هدف حداکثرسازی سود در محیط زبان برنامه نویسی متلب استفاده شد. پس از شبیه سازی تشکیل بازار آب، تاثیر آن بر شاخص های بهره وری فیزیکی و اقتصادی آب در دو گروه شامل مزارع بدون محدودیت آب (گروه A) و مزارع با محدودیت آب (گروه B) موردارزیابی قرار گرفت. براساس نتایج، تشکیل بازار آب منجر به افزایش ۱۳ درصد سود در گروه (A) و ۳۰ درصد سود در گروه (B) می شود. با توجه به نتایج، تشکیل بازار آب میزان مصرف آب در مزارع نماینده (A) و (B) را به ترتیب کاهش و افزایش می دهد. نتایج ارزیابی شاخص های بهره وری آب حاکی از آن است که در گروه (A) در دسترس بودن آب و در نتیجه افزایش سطح زیر کشت و در گروه (B) جبران کمبود آب و افزایش سطح زیر کشت منجر به افزایش بهره وری فیزیکی شده است. در مزارع گروه (A) فروش آب و در مزارع گروه (B) تخصیص آب به محصولات با ارزش اقتصادی بالاتر افزایش بهره وری اقتصادی آب را در پی داشته است. به طورکلی، می توان بیان نمود که تشکیل بازار آب موجب افزایش بهره وری می‎گردد، اما تنهایی منجر به دستدست یابی به کشاورزی پایدار و کاهش مصرف آب در سطح حوضه آبریز نمی شود. بنابراین اجرای سیاست های دیگر نظیر کنترل برداشت از منابع آب سطحی و زیرزمینی، تحویل حجمی آب براساس الگوی کشت بهینه و تخصیص آب به محصولات با ارزش اقتصادی بالاتر همراه با رویکرد بازار آب می تواند علاوه بر کاهش مصرف آب، بهره وری آب را نیز ارتقا دهد.

الگوریتم ژنتیک, بحران آب, کشاورزی, مدیریت منابع آب