صبا آهار - دانشجوی کارشناسی، معماری، دانشگاه صنعتی جندی شاپور دزفول

نحوه ارتباط و اتصال دو عنصر همواره یکی از دغدغه های ذهن بشر بوده است . روابط بین اشکال و عناصر، جدا از ذات عناصر می باشد و از موقعیت آنها نسبت به هم حاصل می گردد. در مجموعه های معماری روابطی حاکم است که همراه با ویژگی های مفصلی نظمی هدفمند میان عرصه بندی ها بوجود می آید. کسب این نتیجه از آنرو مهم است که در واقع چگونگی ربط عناصر و کیفیت ارتباطشان شخصیت یک فضا را می سازد و فضای مفصلی سطوح را در درجات مختلف مرتب می نماید. فقدان عرصه مفصلی باعث بروز بسیاری از ناهنجاری های روانی و اجتماعی می شود . فضاهای مفصلی ۱ باعث کنترل بر محیط ، که مبتنی بر شاخصه های فرهنگی است ، می گردد. این عرصه باعث می شود از عرصه های عمومی ، عناصر مخرب دور نگه داشته شود و همچنین زندگی خصوصی از چشمان خیره عموم مردم حفظ شود. به عبارتی دیگر دو قلمرو عمومی و خصوصی را از یکدیگر جدا می کند. فضای شخصی ۲، فضای اجتماعی ۳، فضای عمومی و فضای خصوصی نشاندهنده و نمایانگر قلمروی میان عرصه های فضایی می باشند. یکی دیگر از اصلی ترین وظایف فضای مفصلی کنترل قلمرو و مالکیت می باشد. فضای مفصلی با هدف اتصال و ارتباط و دارا بودن مفاهیم و معانی متعدد علاوه بر آنکه به فرایند شکل دادن فضاهای اطراف کمک می نماید باعث به وجود آمدن تعاملات و ارتباطات می شود، بنابراین اگر نقش تاثیر گذار فضای مفصلی در هر شرایط و از هر طریق کم رنگ و یا بی رنگ شود، مستقیما منجر به بروز اختلالاتی در سازماندهی فضایی مجموعه و از طریقی ، موجبات بحران هویتی مجموعه را فراهم می نماید. هدف اصلی این مقاله بررسی مفهوم مفصل و فضای مفصلی در حوزههای معماری و شهرسازی و همچنین بر اساس نتایج حاصل از تحلیل و جمع بندی مطالعات صورت گرفته ، به بررسی فضای مفصلی در معماری تاریخی ایران پرداخته شده و اطلاعاتی از آن ارائه می گردد.

فضای مفصلی ، فضای شخصی ، فضای اجتماعی ، معماری ، شهرسازی