سید محمود سادات بیدگلی - استادیار گروه تاریخ پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی

حکومت پهلوی دوم برای کنترل مخالفان خود از مجازات تبعید استفاده کرد تا آنها را سربه راه کند و یا از حیز انتفاع بیاندازد؛ لذا انتخاب تبعیدگاه مناسب به حکومت در رسیدن به مقصودش کمک می کرد. سیاست رسمی حکومت تعیین تبعیدگاه ها در مناطق بدآب وهوا و دورافتاده بود؛ اما مخالفت مردم تبعیدگاه ها چالشی در این زمینه بود و لذا آنچه عمل می شد با آنچه مصوب شده بود، متفاوت بود. این پژوهش به دنبال آن است که با روش توصیفی- تحلیلی به این پرسش پاسخ دهد که آیا اقلیم بد و دورافتاده بودن ملاک های انتخاب و تغییر تبعیدگاه های دوره پهلوی بود و حکومت در این انتخاب با چه چالش هایی مواجه بود؟ یافته های این پژوهش نشان می دهد که تناقضی در بخشنامه های تعیین تبعیدگاه از یک طرف و رویکرد کلی حکومت از طرف دیگر وجود داشت. حکومت شهرهایی را به عنوان تبعیدگاه تعیین می کرد که بد آب وهوا و دور از مرکز نبودند اما تاکید می کرد که تبعیدگاه حتما باید در نقاط بدآب وهوا و دورافتاده باشد. علت اصلی این تناقض در قانون و عمل، ناشی از نارضایتی مردم و مقامات محلی تبعیدگاه ها از تبعیدگاه بودن شهرشان بود. هرکدام از تبعیدگاه ها به دنبال علتی بودند تا شهرشان را از فهرست تبعیدگاه ها خارج کنند. سیاست حکومت در تبعید روحانیون در حوزه عمل و نظر تا حدودی به هم نزدیک است و مراعات می شد، اما بررسی اسنادی در خصوص سایر تبعیدیان رویه یکسانی را در این دوره نشان نمی دهد و بارها خلاف این سیاست کلی عمل شده است.

تبعید, تبعیدگاه, حکومت پهلوی, مخالفان حکومت, فعالیت سیاسی