بهزاد قاسمی - استادیار دانشگاه جامع امام حسین
مهدی فرجی - استادیار موسسه تاریخ و فرهنگ ایران- دانشگاه تبریز

نهادهای انقلابی و کمیتهها از اولین و مهمترین اقدامات در تاریخ انقلاب اسلامی ایران بود که در راستای تامین امنیت و نظم امور جامعه انقلابی شکل گرفتند. نهادها و کمیتههای انقلاب به صورت مردمی از دل نهضت اسلامی - انقلابی شکل گرفته و سازمان یافت. مردم به صورت خودجوش در مساجد و محلههای مختلف شهری و روستایی کمیته را با محور قرار دادن، روحانیون یا افراد مورد اعتماد محلی شکل دادند. هدف اصلی کمیته در آخرین روزهای دودمان پهلوی ایجاد امنیت و استقرار نظم از یک سو و مبارزه با رژیم پهلوی و ضد انقلاب از سوی دیگر بود. سوال اساسی مقاله این است که مهمترین اقدامات امنیتی – انتظامی در زمان رخداد انقلاب چه بود و نظم و امنیت جامعه انقلابی با چه مکانیسمهایی تامین میشد؟ به نظر میرسد کمیته و نهادهای جدید برآمده از انقلاب نقش ساماندهی امور و کاردکرد انتظامی و امنیتی داشتند. در آن دوره تاریخی به دلیل فقدان آمادگی لازم نهادهای انتظامی، ازهم گسیختگی شهربانی و ژاندارمری و عدم اعتماد مردم؛ نظم و امنیت به خوبی برقرار نمیشد. در نتیجه نیاز به نهادها و کمیته برای استقرار نظم و امنیت ضرورت داشت. مقاله حاضر با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی، از نوع کیفی و مبتنی بر منابع تاریخی این موضوع را بررسی کرده است. یافتههای تحقیق بیانگر آن است که نظم و امنیت در جامعه پیش و پسا انقلابی تا تاسیس نهاد انتظامی رسمی، مردمی بود.

نظم و امنیت, نهادهای انقلابی, کمیته, انقلاب اسلامی