حدیثه فرامرزی کوهسار
حسین صبوری

مقدمه: کارشناسان اصلاح نباتات برای انتخاب اهداف اصلاحی خود از بین صفات فیزیولوژیکی مختلف، در جست و جوی صفات بارز موثر بر عملکرد هستند این موضوع منجر به پیدایش مفهومی به نام تیپ ایده آل شده است. دستیابی به نوع ایده آل گیاهان زراعی مستلزم استفاده از روش های آماری مناسب است. هدف این تحقیق معرفی روش استفاده از مدل سازی رگرسیونی برای تعیین تیپ ایده آل گیاهان زراعی بر روی گیاه برنج می باشد. در برنامه های اصلاحی، برآورد میزان عملکرد بسیار مهم است و این موضوع بر اساس تغییر در صفات موثر گیاه که با استفاده از مدل سازی رگرسیونی قابل شناسایی است. در اصلاح نباتات همبستگی بین صفات از اهمیت ویژه ای برخوردار است، زیرا میزان و نوع رابطه بین دو یا چند صفت را تعیین می کند. همبستگی بین صفات مختلف می تواند به محققین در انتخاب صفاتی که مستقیم و غیر مستقیم بر عملکرد موثرند کمک کند. مواد و روش ها: برای این منظور، مطالعه ای بر روی ۱۲۴ لاین نسل نهم دو رقم برنج اهلومی طارم و درفک در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در دو فصل زراعی در دانشگاه گنبدکاووس انجام شد. آبیاری تا مرحله حداکثر پنجه زنی در شرایط بدون تنش (غرقابی) انجام شد. از این مرحله تا پایان دوره رشد آبیاری به طور کامل قطع شد. از بین صفات اندازه گیری شده با استفاده از رگرسیون گام به گام، چهار صفت وزن بوته، وزن خوشه، وزن ۱۰۰ دانه و شاخص برداشت شناسایی شدند که بیشترین نقش را در افزایش عملکرد داشتند. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار SAS صورت گرفت. نتایج: همبستگی بین صفات انتخاب شده و میزان افزایش عملکرد مورد ارزیابی قرار گرفت و میزان افزایش عملکرد (درصد) ناشی از آن صفت نسبت به افزایش کل عملکرد محاسبه شد. با توجه به همبستگی منفی بین شاخص برداشت و وزن بوته، سه فرضیه مورد بررسی قرار گرفت. در صورتی که همبستگی بین شاخص برداشت و وزن بوته شکستنی نباشد، تغییرات عملکرد ایدئوتیپ ۱۱۲۵.۵ کیلوگرم در هکتار افزایش می یابد. اگر با افزایش وزن بوته، شاخص برداشت در حد متوسط بماند، ۷۸/۸۵۰ کیلوگرم در هکتار افزایش می یابد و اگر همبستگی بین وزن بوته و شاخص برداشت شکستنی باشد، ۵/۱۴۸ کیلوگرم در هکتار افزایش می یابد. روش مورد استفاده در این تحقیق با توجه به محسوس بودن تفاوت های ژنتیکی لاین ها می تواند راهی برای حرکت اصلاح کنندگان به سوی افزایش عملکرد در ارقام برنج باشد. نتیجه گیری کلی: هدف این مقاله معرفی روش استفاده از مدل سازی رگرسیونی در تعیین تیپ ایده آل گیاه زراعی برنج است و با توجه به همبستگی منفی بین دو صفت  شاخص برداشت و وزن بوته سه فرضیه مطرح شد. نتایج نشان داد اگر در ارتباط صفات انتخاب شده تغییر ایجاد شود باعث افزایش عملکرد خواهد شد.

Harvest index, Plant breeding, Plant weight, Stepwise Regression, Yield, اصلاح نباتات, رگرسیون گام به گام, شاخص برداشت, عملکرد, وزن بوته