زکیه عافیت - دانشجوی سابق کارشناسی ارشد بیولوژی و بیوتکنولوژی خاک، گروه علوم و مهندسی خاک دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز، ایران؛
مریم نوروزپور - دانشجوی سابق کارشناسی ارشد بیولوژی و بیوتکنولوژی خاک، گروه علوم و مهندسی خاک دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز، ایران
محمد رضا ساریخانی - دانشیار بیولوژی و بیوتکنولوژی خاک، گروه علوم و مهندسی خاک دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز، ایران
ناصر علی اصغرزاد - استاد بیولوژی و بیوتکنولوژی خاک، گروه علوم و مهندسی خاک دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز، ایران

هیدروکربن­های نفتی یکی از شایع­ترین گروه­های آلوده کننده آلی در محیط­زیست می­باشند. زیست پالایی خاک­های آلوده به ترکیبات نفتی یک فرآیند موثر برای پاک­سازی آلاینده­های نفتی در محیط­زیست است، در تحقیق حاضر در یک خاک لوم شنی برای کاهش یا از بین بردن آلاینده­ی­ نفتا سبک با غلظت ۱% در خاک، از روش­های مختلف زیست ­پالایی ازجمله تحریک زیستی، تلقیح زیستی و تیمار تلفیقی (شامل تیمار توام تلقیح زیستی و تحریک زیستی) استفاده شد. این آزمایش به­صورت طرح اسپلیت­پلات با سه عامل (آلودگی، زیست­پالایی و زمان) با ۳ تکرار در گلدان­های ۳ کیلوگرمی انجام شد. پس از اجرای آزمایش در فواصل زمانی صفر، ۵، ۱۰، ۱۵، ۲۰، ۳۰، ۴۵، ۶۰، ۹۰ و ۱۲۰ روز، از گلدان های آزمایشی نمونه­برداری شد و مقادیر تنفس پایه و برانگیخته اندازه­گیری شد. نتایج نشان داد که اعمال تیمارهای زیست­پالایی باعث کاهش آلودگی نفتا سبک شده و همچنین آلودگی نفتی، فعالیت ریزجانداران (میکروارگانیسم­ها) خاک را نیز تحت تاثیر قرار داد، به­طوری­که بیشترین مقدار تنفس پایه و برانگیخته در روزهای ابتدائی به­ دست آمد، اما باگذشت زمان تنفس پایه نسبت به تنفس برانگیخته افت شدیدتری داشت، به نظر جامعه میکروبی به گلوکز افزوده شده، به عنوان منبع کربن ساده و در دسترس پاسخ داده و تنفس برانگیخته کاهش کمتری داشت، اما تنفس پایه احتمالا با کمبود منابع کربن مواجه شده و کاهش بیشتری داشت. از میان تیمارهای زیست پالایی، تیمار تلفیقی نسبت به دیگر تیمارهای زیست­پالایی در سطح احتمال (۰/۰۱  P<) تاثیر بیشتری در کاهش هیدروکربن­های نفتی داشت. به نظر کاربرد تیمارهای تلفیقی علاوه بر بالا بردن جمعیت میکروبی فعال درگیر در تجزیه ترکیبات نفتی و تامین شرایط بهینه برای فعالیت آن­ها، باعث تحریک جمعیت میکروبی بومی خاک شده و روشی مناسب برای حذف ترکیبات نفتی باشد.

تحریک زیستی, تلقیح زیستی, تنفس برانگیخته, تنفس پایه