محمد زمانیان - موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران
فرید گل زردی - موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران

به منظور مقایسه ژنوتیپ های شبدر ایرانی در شرایط تنش کم آبی، تاثیر دو رژیم آبیاری (آبیاری کامل و کم آبیاری) بر عملکرد علوفه، بهره وری آب و شاخص های تحمل به خشکی پنج ژنوتیپ (پارس، زابل، الشتر، اقلید و هراتی) در مزرعه پژوهشی موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج طی سال های زراعی ۹۷-۱۳۹۶ و ۹۸-۱۳۹۷ موردبررسی قرار گرفت. در این مطالعه صفات مورد بررسی قرار گرفتند. در شرایط آبیاری کامل، اکوتیپ هراتی بیشترین مجموع عملکرد علوفه تازه و ماده خشک طی سه چین (به ترتیب ۹۱/۱۹ و ۱۳/۰۲ تن در هکتار) را داشت، درحالی که در شرایط کم آبیاری حداکثر مجموع عملکرد علوفه تازه و ماده خشک (به ترتیب ۶۸/۰۷ و ۱۰/۷۹ تن در هکتار) توسط اکوتیپ زابل حاصل شد. حداکثر کارایی مصرف آب (۱/۴۵۵ کیلوگرم ماده خشک بر مترمکعب) در سال دوم و توسط اکوتیپ زابل تحت شرایط کم آبیاری حاصل شد درحالی­که حداقل کارایی (۰/۸۹۹ کیلوگرم ماده خشک بر مترمکعب) در سال اول تحت شرایط آبیاری کامل و در اکوتیپ زابل ثبت گردید. تیمار تنش خشکی در ژنوتیپ های پارس، الشتر، اقلید، هراتی و زابل در مقایسه با آبیاری کامل، باعث کاهش عملکرد ماده خشک به ترتیب به میزان ۲۴/۰، ۲۱/۷، ۲۳/۴، ۲۳/۸ و ۱۱/۹ درصد شد. بر اساس شاخص های تحمل به خشکی و تجزیه به مولفه های اصلی، اکوتیپ زابل و پس از آن اکوتیپ الشتر به عنوان متحمل ترین ژنوتیپ ها نسبت به تنش کم آبیاری شناسایی شدند. به طور کلی نتایج نشان داد که در شرایط فراهمی آب آبیاری، اکوتیپ هراتی و در شرایط محدودیت آبی، اکوتیپ زابل برای کشت در مناطق نیمه خشک کشور قابل توصیه هستند.

اکوتیپ, حساسیت به تنش, علوفه تازه, کم آبیاری, ماده خشک