زیبا توکلی مقدم - کارشناسی ارشد مهندسی معماری، عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بناب، ایران
پیمان نقی پور - دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی معماری، گروه معماری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

امروزه مقوله نور و روشنایی مقوله ای بسیار مهم در زندگی مردم به شمار می رود و تصور زندگی بدون روشنایی برای انسانها ممکن نیست . زیبایی که به چشم می آید از پرتو نور و روشنایی است وگرنه در تاریکی ، زیبایی مفهومی ندارد. زیبایی حقیقتی با نور، معرفت درک می گردد و زیبایی ظاهری با عزیزترین حس ما که بینائی است دیده می شود. نور در معماری ایران یکی از موثرترین عوامل بر بافت و شکل گیری بناهای سنتی می باشد و با توجه به شدت تابش آن در اقلیم های مختلف ایران با استفاده از شیوههای حکیمانه مورد بهرهبرداری قرار گرفته است . علاوه بر توجه به نور طبیعی به عنوان یک منبع انرژی تجدیدپذیر، کم هزینه و سازگار با محیط زیست در اواخر قرن بیستم ، مطالعات متعددی در مورد تاثیر نور طبیعی بر روح و جسم انسان انجام شده است و همه این مطالعات بر نقش غیرقابل انکار آن تاکید می کنند. نور طبیعی بر رفتار، نگرش و کارایی افراد. اما علیرغم آگاهی از تاثیرات نور طبیعی بر انسان و همچنین محیط زیست ، منبع روشنایی در اکثر ساختمانها همچنان به نور مصنوعی محدود می شود و بیشتر راهحل هایی که در معماری قدیم از نظر کاربری استفاده می شده است . نور طبیعی امروزه فراموش شده است . این مقاله با رویکردی کل نگر و روش تحقیق کیفی به تحلیل چند خانه سنتی در اقلیم گرم و خشک ایران می پردازد و نشان می دهد که سازندگان آن ها چگونه با استفاده از عناصر معماری و نیز روش های مختلف سازماندهی فضا، از نور بهتر استفاده می کنند تا رضایتمندی را تامین کنند. نیازهای جسمی و روانی ساکنان از جمله آسایش بصری و حرارتی ، سلامتی ، معرفی تنوع و افزایش کیفیت فضا. همانطور که خواهیم دید، این تحقیق به تشریح روش هایی می پردازد که آنها برای ایجاد تعادل بین نیازهای جسمی و روانی ساکنان و تامین انرژی مورد نیاز تلاش کردند.

اقلیم گرم و خشک ، ایران، معماری ، نور، خانه های سنتی ، جسمی و روانی .