فاطمه ابهرزنجانی - دانشجوی کارشناسی ارشد پژوهش هنر، دانشکده هنر، موسسه آموزش عالی فردوس، مشهد، ایران
جوادامین خندقی - استادیار گروه ادبیات نمایشی، دانشکده هنر، موسسه آموزش عالی فردوس، مشهد، ایران
مصطفی لعل شاطری - مدرس مدعو گروه پژوهش هنر، دانشکده هنر، موسسه آموزش عالی فردوس، مشهد، ایران

هنر اسلامی و به طور ویژه نگارگری از جهات مختلفی مورد بحث و ارزیابی قرار گرفته است . از مهم ترین مباحث مطرح شده، مسئله عرفان و نمود یا عدم نمود این مضمون در آثار نگارگری است و اینکه می توان از نگارگری تفسیری عرفانی داشت . از آنجایی که نگارگری به نوعی ، هنری ویژه در فرهنگ ایرانی است ، اندیشمندان متعددی در تحلیل این هنر آرای خود را بیان کردهاند. هدف از انجام پژوهش بازشناسی مکتب هرات با توجه به جنبه عرفانی آن است . پژوهش از حیث ماهیت ، توصیفی - تحلیلی به شمار می آید و شیوه تجزیه و تحلیل دادهها کیفی است . روش و ابزار گردآوری دادهها اسنادی ، کتابخانه ای (کتاب، مقالات و فیش برداری ) و رویکرد واقع گرایانه است . نتایج پژوهش وجود مضامین عرفانی در نگارگری مکتب هرات را تایید می کند. مکتب هرات اهمیت و اعتبار فراوانی دارد و آن را یکی از درخشانترین مظاهر هنر نقاشی در ایران و جهان به شمار می آورند که برای بیان ویژگی های آن، تمایز بخشیدنش نسبت به روشهای پیشین مینیاتور ایرانی و بدست دادن تعریف جامع و مانعی از خصوصیات آن، لازم است که در آغاز تجلیات این مکتب را همچنان که هست ، به عنوان تداوم سنت های هنری نقاشی ایران، در هنگامی که مرکز حکومت تیموریان در شهر هرات قرار داشته ، معرفی نماییم . با آنکه هنرستان هرات، سنت های مکاتب ایرانی پیش از خود را دنبال کرده، نباید انگاشت که نقاشی این دوران یکسره تقلیدی از گذشتگان است . بلکه تکامل و پختگی تازهای در آن مشهود است که علاوه بر پیشرفت هنر نقاشی ، وارد شدن عوامل تازه را نیز می نمایاند.

هنر اسلامی ، نگارگری ، مکتب هرات، عرفان، تفسیر عرفانی .