افسانه کامران - استادیار دانشکده هنر و معماری دانشگاه خوارزمی

تهران از روزگار قاجار تاکنون محور بازنمایی های بسیاری در سفرنامه ها، ادبیات داستانی ، عکس و سینما بوده است ، و پژوهشهای بسیاری نیز در این خصوص صورت گرفته است ، اما بازنمایی شهر تهران در عکس های مردمی چون عکس یادگاری و خانوادگی تاکنون مورد بررسی قرار نگرفته است ، این مقاله به بازنمایی شهر تهران در عکسهای یادگاری شهروندان تهرانی و ایرانی در بازه زمانی شصت ساله می پردازد. چگونگی و چرایی بازنمایی شهر تهران و نمادهای شهری آن در دهه های مختلف و تلقی شهروندان از شهروخاطره از طریق این عکسها مورد بررسی قرار می گیرد، اینکه در گذشته کدام منظر از تهران قابلیت و پتانسیل آن را داشته تا در عکسهای یادگاری مردم ثبت شود و آیا تغییرات و تحولات شهری سبب شده است تا ادراک ما از شهر دگرگون شود به گونه ای که گاه شهر محملی برای عکس یادگاری و حفظ خاطره میشود و گاه با رویکردی نوستالوژیک ، شهروندان در صدد حفظ تکه های باقی مانده از شهر یا خاطرات از دست رفته اند. این تحقیق با بررسی آرشیوی از عکسهای قدیمی شهر تهران در آرشیو تصاویر شهری ، عکسهای مردمی در سایتها و صفحات اجتماعی مربوط به تهران و ایران قدیم به بستر شکل گیری خاطرهورابطه میان افراد و شهر از منظر روانشناسی محیط می پردازد. بر اساس رویکرد کانتر سه مولفه کالبد، فعالیت و معنا را می توان در عکس های یادگاری شهر تهران طبقه بندی کرد و دریافت که در هردورهای با توجه به شرایط اقتصادی و اجتماعی و همچنین تحولات تصویر و تصویرپردازی سمت و سوی عکس های یادگاری با شهر به کدامیک از این مولفه ها گرایش دارد و چرا؟نتایج تحلیل تصاویر و همچنین بررسی تحولات شهر تهران از روزگار قاجار تاکنون موید آنست که تنها پس از ساخت برج آزادی ، تهران در عکسهای یادگاری نشاندار شده است و در دو دهه اخیر با توجه به تغییرات و تحولات کالبدی شهر عکس یادگاری با نمادها و فضاهای شهری گاهی به منزله سوگواری برای گذشته و گاه به منزله محملی ارتباطی عمل می کند و کارکرد یادگاری این عکس ها و حفظ خاطره از شهر در حال از بین رفتن است .

بازنمایی ، عکس یادگاری و خانوادگی ، شهر تهران، خاطره شهر