مریم بیاتی خطیبی - دانشیار دانشگاه تبریز

رودخانه هایی با مسیرهای پرپیچ وخم با توجه به انرِژی که دارا هستند،تغییرات سریعی را در مسیر خود انجام می دهند.تمامی تغییراتی که درطول وعرض دشت های سیلابی این رودخانه ها درطی زمان ودراثرجابجایی مکانیقوس خمیدگی های مسیرجریان رخ می دهد،درنحوه لایه بندی و دراندازه رسوبات تراس های کناری منعکس می گردد.با علم براین که چه تغییراتی به چه نحوی درلایه بندی ودراندازه رسوبات تراس های کناری منعکسمی شود، می توان در مورد نحوه وقوع تغییرات درمسیرجریان درطی زمان اظهار نظرنمودو در مورد تغییرات احتمالی بعدی پیش بینی های لازم را انجام داد.باتوجه به وقوع تغییرات زیاد مکانی وزمانی در مسیررودخانه آجیچای،دراین مقاله سعی شده است،نحوه تغییرات درمسیرجریان این رودخانه درطی زمان مورد بررسی قرارگیرد.رودخانه آجی چای(واقع درموقعیت جغرافیاییعرض شمالی وطول شرقی)درطول مسیرخوددارای خمیدگی های زیادی است که فرسایش کناری توسط این خمیدگی ها ،چهره دشت سیلابی رادرطول زمان تغییرداده است.دراین مقاله،برای بررسی نحوه و میزان تغییرات زمانی کانال فعال درطول و عرض دشت سیلابی،ازروش های تجربی ومیدانی بهره گیری شده است.برای بررسی تغییرات شعاع قوسخمیدگی هادرطی زمان،ازتصاویرماهواره ای وعکس های هوایی و برای بررسی میزان سینوزیته ازرابطه s استفاده شده است.برای برآورد زمان جابجایی ها از رابطه ΔT استفاده شده ودرادامه مطالعات ،به نحوه لایه بندی رسوبات درتراس های رودخانه در محیط میدانی توجه شده است ودرنتیجه گیری ها،به اطلاعات حاصل از لایه بندی تراس هااستناد شده است و با بکارگیری معادلات مربوطه نسبت قابلیت جابجایی وتغییرات در دشت سیلابی ،پیشبینی های لازم صورت گرفته است . نتایج این بررسی ها نشان می دهد که جابجایی مکانی خمیدگی ها در طی مسیر آجی چای ودر طول به یکسان صورت نگرفته و زمان لازم برای جابجایی طبق محاسبات صورت گرفته در طول مسیر این رودخانه از کمتر از یکسال تا بیشتر از پنج سال متفاوت است .بررسی رسوبات تراس های کناری نیزنشان می دهد که انعکاس این جابجایی در لایه بندی رسوبات به صورت متفاوت ظاهرشده است

زمان جابجایی ،لایه بندی رسوبات ،تراس های کناری ،آجی چای