سعید حسن پور لمر - دانش آموخته دکتری، گروه هنر و معمای، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز، تبریز، ایران
احد نژاد ابراهیمی - استاد، گروه معماری و شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران
حسن ستاری ساربانقلی - دانشیار، گروه معماری و شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز، تبریز، ایران
علی وندشعاری - دانشیار، گروه فرش، دانشکده فرش، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران

پیروی از اصول پدافند غیرعامل در آثار معماری و شهرسازی، نقش تعیین کننده ای در ایجاد پایداری و محافظت از منافع جانی و مالی شهروندان دارد. روش پژوهش به صورت توصیفی- تحلیلی است و برای بررسی جامعه آماری از روش های میدانی و کتابخانه ای استفاده شده است. در این پژوهش ۵۶۴ بنای موجود در شهر تاریخی ماسوله که برمبنای مفاهیم پدافند غیرعامل بکار گرفته شده اند، مورد بررسی قرارگرفته است. سوال پژوهش به شرح ذیل است؛ پدافند غیرعامل چگونه در معماری و شهرسازی شهر تاریخی ماسوله رعایت شده اند؟ و چگونه می توان با بازخوانی مفاهیم پدافند غیرعامل بکار رفته در ماسوله، برای معماری و شهرسازی شهرهای ایران بهره گرفت؟ نتایج پژوهش نشان دهنده آن است؛ مکان یابی شهر، پراکندگی ابنیه (حیاتی تا متوسط)، استتار و اختفا شهر، آشفتگی در دید دشمن، استحکامات سازه ای ابنیه، مرمت پذیری سریع ابنیه، محافظت از تاسیسات شهری، معیارهای طراحی مبلمان شهری، مصالح بکار رفته در سازه و نما، فرم ساختمان ها، تعدد ورودی و خروجی های متعدد و وجود فضاهای چند عملکردی در طبقات، بازشوهای کوچک و محافظت شده در نما، فضای امن، جان پناه، دیواره های حفاظتی، رعایت ارتفاع و مقیاس ابنیه بر اساس ضرایب اهمیت، حریم های آور، دسترسی به اماکن حیاتی و درمانی، مراکز خدماتی، پارکینگ ها و تاسیسات زیربنایی ماسوله هم راستا با مفاهیم پدافند غیرعامل بوده اند.

پدافند غیرعامل, شهر تاریخی ماسوله, سازمان جهانی یونسکو, میراث فرهنگی