نوید صحرائی - کارشناسی ارشد، گروه حقوق کیفری و جرم شناسی، دانشکده حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران
منیره رحیمی کلدانلو - کارشناسی ارشد، گروه حقوق کیفری و جرم شناسی، دانشکده حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران جنوب، ایران

از لحاظ ماهیتی بین علل رافع مسئولیت کیفری و علل موجهه جرم تفاوت های مهمی وجود دارد که در فرایند رسیدگی کیفری، دفاعیات مختلفی از سوی متهم یا وکیل او امکان طرح دارند که استناد به عوامل موجهه جرم و عوامل رافع مسئولیت کیفری از جمله ی آنها است. عوامل موجهه جرم به شرایطی عینی اطلاق می شود که به عمل مجرمانه صورتی موجهه می دهند یا آن را مباح می سازند و در مقابل، عوامل رافع مسئولیت کیفری به شرایط شخصی و ذهنی در مرتکب گفته می شود که به رغم وقوع جرم، موجب رفع مسئولیت کیفری از فاعل آن می شوند. صرف نظر از این که هم عوامل موجهه و هم عوامل رافع مسئولیت کیفری در صورت احراز، مانع مجازات متهم می شوند، اما از جهت قابلیت اعمال، اقدامات تامینی و تربیتی، مسئولیت مدنی متهم، دفاع در برابر متهم، قابلیت مجازات شرکاء و معاونین جرم، بار اثبات و آیین دادرسی، تفاوت هایی با هم دارند. همچنین با توجه به ترتب آثار مختلف بر عوامل موجهه جرم و عوامل رافع مسئولیت کیفری، تشیخص مصادیق مشتبه آن ها، مثل اضطرار و اشتباه، ضروری است. در این پژوهش، ماهیت، مصادیق مشتبه و آثار عوامل موجهه جرم و عوامل رافع مسوولیت کیفری مورد بحث واقع شده است.

عوامل رافع مسئولیت کیفری، عوامل موجهه جرم، مصادیق مسئولیت کیفری