مهدی فرجی پاک - استادیار گروه معارف اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد همدان، همدان، ایران
فرزانه بهرامی پور - دانش آموخته کارشناسی ارشد علوم تربیتی، دانشگاه آزاد اسلامی، دزفول، ایران

پژوهش حاضر با هدف تعیین رابطه تفکر انتقادی و تفکر خلاق با مسئولیت پذیری دانشجویان دانشگاه فرهنگیان خدیجه کبری دزفول در سال تحصیلی ۱۴۰۱-۱۴۰۲ صورت گرفت. روش پژوهش، توصیفی- همبستگی بوده که از بین جامعه آماری که شامل ۶۵۳ نفر بودند، تعداد ۱۸۰ نفر به شیوه تصادفی طبقه ای نسبی انتخاب شدند. ابزار پژوهش نیز پرسشنامه مسئولیت پذیری گلن و نلسون (۱۹۹۸)، ارزیابی مهارت تفکر خلاق ولش و مک دوال (۲۰۰۲) و تفکر انتقادی کالیفرنیا فاسیون و فاسیون (۱۹۹۲) بود. تحلیل داده ها نیز با ضریب همبستگی و رگرسیون چندگانه انجام گرفت. یافته ها نشان داد بین تفکر انتقادی و مسئولیت پذیری، همچنین بین تفکر خلاق و مسئولیت پذیری دانشجویان دانشگاه فرهنگیان رابطه وجود دارد. همچنین آزمون رگرسیون چندگانه نشان داد تفکر انتقادی به صورت معناداری مسئولیت پذیری دانشجویان دانشگاه فرهنگیان را پیش بینی کرده و بیشترین درصدهای تغییر در مسئولیت پذیری در اثر مولفه های استدلال قیاسی و استدلال استقرایی رخ داد. بنابراین، رابطه مثبت بین تفکر انتقادی و تفکر خلاق با مسئولیت پذیری دانشجویان دانشگاه قابل توجیه است و با توجه به اهمیت این دو مهارت، می توان از روش هایی مانند آموزش منطق و استدلال ورزی، تکنیک های خلاقیت، تمرین در حل مسئله، ایجاد فضایی برای تفکر خلاق و فراهم کردن فرصت هایی برای دانشجویان برای مسئولیت پذیری و اثربخشی در جامعه، در تقویت و توسعه این مهارت ها در دانشجویان کمک کرد.

تفکر انتقادی، تفکر خلاق، مسئولیت پذیری، حل مسئله