مهدی رزاقی کمردوی - دانشجوی دکتری علوم دامی، دانشگاه آزاد اسلامی قائمشهر
کاوه جعفری خورشیدی - دانشیار گروه علوم دامی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد قائمشهر، مازندران

زنبورعسل برای رشد و نمو و ادامه ی حیات خود به مواد مغذی مختلف شامل کربوهیدراتها، پروتئین ها، چربی ها، ویتامین ها و مواد معدنی نیاز دارد، که به طور طبیعی کربوهیدراتها را از طریق شهد گل و پروتئین ها، چربی ها، ویتامین ها و مواد معدنی را از طریق گرده گل دریافت می نماید. زمانی که گرده گل به مقدار کافی در طبیعت موجود نباشد ضروری است زنبورداران مکمل یا جانشین گرده تهیه نموده و در اختیار کلنی ها قرار دهند. برای جایگزینی موادی به جای گرده گل به هنگام کمبود آن در پائیز، اواخر زمستان و اوایل بهار و جلوگیری از ضعیف شدن کلنی ها، آزمایشی با هفت جیره غذائی مختلف شامل پودر کنجاله سویا(۱۵% و ۳۰%)، گرده گل (۱۵% و ۳۰%)، پودر کنجاله کلزا (۱۵% و ۳۰%)، و گروه شاهد (شربت تنها) در قالب طرح کامل تصادفی با ۷ تیمار و ۳ تکرار در انکوباتور (کندوچه ها) بر روی زنبور عسل (Apis mellifera) انجام شد و تاثیر تغذیه روی میزان چربی و پروتئین لاشه و نیتروژن موجود در رکتوم زنبورها در سنین مختلف و طول عمر زنبوران (تا ۵۰ و ۱۰۰ درصد تلفات) بر مبنای روز و مقدار مصرف غذا (تا پایان دوره آزمایش ) اندازهگیری شد. نتایج آزمایش نشان داد که مواد پروتئینی مختلف اثرات متفاوتی بر طول عمر زنبورهای عسل (در۱۰۰روزگی ) داشتند، طوری که مصرف ۱۵% پودر کنجاله سویا و ۱۵% پودر کنجاله کلزا به ترتیب با ۵/۳۲ و ۳۴/۳۰ روز بیشترین طول عمر و تیمار حاوی ۳۰% گرده گل برابر ۶۷/۲۳ روز کمترین طول عمر زنبوران کارگر را به همراه داشتند. مقدار مصرف غذا در تیمارهای مختلف به ازای تمام زنبور در کل دوره تفاوت معنی داری در سطح احتمال ۰۵/۰ نشان داد. در انکوباتور بیشترین درصد پروتئین لاشه زنبورهای کارگر مربوط به تیمار۱ (حاوی ۱۵% پودرکنجاله سویا) با ۵۳/۶۷ درصد و کمترین آن مربوط به تیمار ۳ (حاوی ۱۵% کنجاله کلزا) با ۱۴/۶۲ درصد، با هم تفاوت معنی دار نشان داد ( ۰۱/۰.(p< در انکوباتور بیشترین درصد چربی لاشه زنبورهای کارگر، مربوط به تیمار ۲ (حاوی ۳۰% پودر کنجاله سویا) با ۰۵/۲۷ درصد و کمترین آن مربوط به تیمار۴ (حاوی ۳۰% پودر کنجاله کلزا) با ۰۴/۱۷ درصد، با هم تفاوت معنی دار نشان داد. در انکوباتور بیشترین درصد نیتروژن رکتوم زنبورهای کارگر مربوط به تیمار ۳ (حاوی ۱۵% پودر کنجاله کلزا) با ۰۵/۸ درصد و کمترین آن مربوط به تیمار۲ (حاوی ۳۰% پودر کنجاله کلزا) با ۱۸/۷ درصد، با هم تفاوت معنی دار در سطح احتمال (۰۵/۰(p< نشان داد. نتایج کلی مطالعه فوق نشان داد که اثرات تغذیه ای پودرکنجاله سویا، پودر کنجاله کلزا و پودر گرده گل از نظر فاکتورهای مورد بحث مشابه هم نبوده و فقط می توان از کنجاله سویا تا ۱۵ درصد و از کنجاله کلزا و گرده گل حداکثر ۱۰% به صورت محلول با شربت شکر ۱:۱ استفاده کرد.

زنبورعسل ، عملکرد و رشد زنبورعسل ، کنجاله سویا، کنجاله کلزا، گرده گل