سعید آقابیگی - سطح چهار (دکتری) حوزه علمیه قم
علی علی پور - سطح چهار (دکتری) حوزه علمیه قم

در تمامی ادیان و مکاتب و نظام های حقوقی، بدهکار موظف به تادیه بدهی خود می باشد. حال اگر مدیون دچار اعسار و تنگدستی شده و قادر به ادای دین خود نباشد، حکم چیست؟ پژوهش حاضر با روش تحلیلی - توصیفی و با بهره مندی از ابزار کتابخانه ای، فتاوای فقهای امامیه را ذیل سنت فعلی معصوم (ع) در این مسئله بررسی کرده است. هدف در پژوهش حاضر بررسی آن است که معصوم (ع) در عمل نسبت به مدیون معسر چه شیوه ای در پیش گرفته و فقها از آن عمل چه فتوایی استخراج کرده اند. سنت فعلی که حاکی از فعل امام (ع) به قصد تشریع است بخشی از سنت می باشد که در استنباط احکام شرعی کمتر به آن توجه لازم شده است. نتیجه پژوهش آن است که غالب فقهای امامیه معتقدند به مدیون معسر باید مهلت داده تا تنگدستی خود را با کار برطرف و دین خود را ادا کند؛ در مقابل برخی معتقدند معسر باید تحویل غرماء شده تا به هر طریق می خواهند او را مجبور به کار کنند، و هرکدام از آنان به یکی از روایات سنت فعلی استناد می کنند. با توجه به این نکات، عدم جمع بین روایات مختلف و ترجیح یکی بر دیگری منجر به برداشتهای متفاوت فقها شده و هرکدام به یکی از افعال معصوم استناد کرده اند. به عبارت دیگر مورد روایات مختلف یکسان نبوده و بنابراین معصوم شیوه متفاوتی در پیش گرفته است اما در همه آنها لزوم ادای دین مشخص است. از این رو درک چرایی عمل معصوم در آن مورد خاص، به همراه بررسی دیگر مستندات فعلی و قولی می تواند فقیه را به حکم جامع تری برساند.

مدیون، معسر، سنت فعلی