فاطمه زاهد - عضو هیات علمی پژوهشکده حمل و نقل
حمید فرورش - استادیار دانشگاه کردستان

بخش حمل ونقل و بویژه حمل ونقل جادهای بعد از بخش انرژی، اصلی ترین عامل گرمایش جهانی است. در ادبیات اقتصادی، هزینه هایی که توسط عاملین ایجاد کننده آنها (کاربران حمل ونقل) پرداخت نشده بلکه به اجتماع تحمیل میشوند، به عنوان هزینه های خارجی شناخته میشوند. طبق نظریه رفاه اقتصادی هر هزینهای که در جامعه ایجاد میشود، باید از عاملین آن دریافت شود. لذا باید معادل پولی هزینه خارجی گرمایش جهانی برآورد گردد. در کشور ایران هنوز برآورد پولی مناسبی از هزینه گرمایش جهانی ناشی از فعالیت بخش حمل ونقل جادهای وجود ندارد. در این مقاله این شکاف تحقیقاتی مد نظر قرار میگیرد و با استفاده از یک مدل ریاضی، هزینه خارجی گرمایش جهانی برای وسایل نقلیه مختلف (سواری، مینیبوس، اتوبوس، کامیون و تریلی) در جاده های کشور برآورد میشود. مدل برای راههای اصلی کشور اجرا میشود و نتایج آن ارائه میگردد. نتایج حاکی است که هر دستگاه سواری، وانت و مینیبوس، اتوبوس ، کامیون و تریلی به ترتیب هزینه گرمایش جهانی معادل 10/3 و 31/3 و 94/0 و 135/8 ریال را به ازای هر کیلومتر طیشده، ایجاد می کنند. بدیهی است که تریلیها به دلیل سوخت بالاتری که مصرف میکنند دارای هزینه بیشتری هم باشند. از مجموع 215 میلیاردریال هزینه سالیانه ناشی از نشر دی اکسید کربن در 34 راه اصلی مورد مطالعه(به طول کلی 4030 کیلومتر)، 33 درصد سهم سواری و وانت و در رده دوم کامیون های سنگین با سهم 25 درصد قرار دارند.

حمل ونقل، راه اصلی، هزینه خارجی، گرمایش جهانی، گازهای گلخانه ای، دی اکسیدکربن