ولی الله یوسفی - دانش آموخته کارشناسی ارشد اصلاح نباتات دانشگاه رازی کرمانشاه
عبدالله نجفی - استادیار، عضو هیئت علمی دانشگاه رازی کرمانشاه
علیرضا زبرجدی - دانشیار، عضو هیئت علمی دانشگاه رازی کرمانشاه
هوشمند صفری - مربی پژوهشی، عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان کرمانشاه

آویشن (Thymus sp) گیاهی خشبی و چندساله از تیره لامیاسه و یکی از شناخته شده ترین گیاهان دارویی می باشد. به منظور بررسی تنوع کاریوتیپی 4 اکوتیپ آویشن، بذرهای سه اکوتیپ شناسایی نشده ایرانی آویشن (Thymus sp) و یک اکوتیپ گونه زراعی آویشن لندن (Thymus vulgaris) کشت گردید و پس از جوانه زنی بذرها ار مریستم انتهایی ریشه برای مطالعات کاریوتیپی استفاده شد. نتایج نشان داد تعداد کروموزوم پایه در تمام اکوتیپ های مورد بررسی x=15 بود، اما از لحاظ سطح پلوئیدی اکوتیپ استان مرکزی و اکوتیپ لندن با فرمول کاریوتیپی 15m دیپلوئید (2n=2x=30) و اکوتیپ های خرم آباد با فرمول کاریوتیپی 30m تتراپلوئید (2n=4x=60) بودند. بر اساس جدول دو طرفه Stebbins، اکوتیپ استان مرکزی و ا کوتیپ 7507 خرم آباد در کلاس 1B و اکوتیپ لندن و اکوتیپ 14245 خرم آباد در کلاس 1A قرار گرفتند. اما با توجه به میزان شاخص نامتقارن بودن درون کروموزومی، اکوتیپ لندن، گونه Thymus vulgaris از نامتقارن ترین و در عین حال متکامل ترین کاریوتیپ نسبت به سه اکوتیپ دیگر برخوردار بود. در حالی که اکوتیپ 14245 خرم آباد منقارن ترین و ابتدایی ترین کاریوتیپ را نشان داد. تجزیه واریانس داده های حصل از اندازه گیری کلیه صفات مورد مطالعه در قالب طرح کاملاً تصادفی با 5 تکرار نشان داد ه بین اکوتیپ ها اختلاف معنی داری در سطح 1% وجود داشت که این امر مؤید وجود تنوع کروموزومی در اکوتیپ های مورد بررسی است. در تجزیه به مؤلفه های اصلی، دو مؤلفه اول و دوم 97/42 درصد از کل تنوع موجود بین اکوتیپ ها را توجیه نمودند. بر این اساس، صفات AR, CI, SA, LA, TL, TF, VRC بیشترین نقش را در تشکیل مؤلفه اول داشته و صفات DRL و A2 بیشترین سهم را در تشکیل مؤلفه دوم داشتند. در تجزیه خوشه ای (UPGMA) بر اساس صفات کروموزومی، اکوتیپ های ایران در گروه اول و اکوتیپ لندن در گروه دوم جای گرفتند.

آویشن، تجربه های آماری چند متغیره، تجزیه خوشه ای، گیاهان دارویی، سیتوژنتیک