جواد زمانی بابگهری - دانشجوی دکتری
محمدعلی حاج عباسی - عضو هیات علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان

اندوفایت یک همزیستی گیاهی است که در آن اغلب باکتری ها یا قارچ ها حداقل یک دوره از زندگی خود را بدون هیچ گونه نشانه ظاهری درون اندام گیاه زندگی می کنند. گیاهان دارای اندوفایت با ترشح ترکیبات خاص سبب ایجاد تغییراتی در درون گیاه و نیز محیط ریزوسفری خود شده و به این صورت خود را نسبت به شرایط نامساعد سازگار می کنند. قارچ Piriformospora indica یکی از قارچ های اندوفایت است، که با بسیاری از گیاهان، مانند ذرت (Zea mays L.) همزیستی برقرار می کند. از آنجایی که کاهش و حذف آلاینده های نفتی در طی فرایند گیاه پالایی بیشتر توسط فرایندهای حاصل از حضور ریشه در خاک حاصل می شود و موفقیت و کارایی در گیاه پالایی خاک های آلوده به مواد نفتی بستگی زیادی به توانایی ریشه های گیاه، جهت استقرار و توسعه در مناطق آلوده دارد، هدف این مطالعه بررسی تاثیر حضور قارچ P.indica بر رشد و توسعه ریشه-های گیاه ذرت در حضور آلاینده های نفتی بود. با توجه به اینکه ریشه های گیاهان در یک محیط ناهمگن و متخلخل رشد می کنند، بررسی آنها کار دشواری می باشد و در حالت معمول مشاهده آن سبب به هم خوردگی خاک خواهد شد. بنابراین در این مطالعه بررسی رشد و توسعه ریشه با استفاده از جعبه پایش ریشه (Rhizotron) انجام شد. ریزوترون جعبه ای است از جنس پلکسی گلاس، پی وی سی یا چوب که یک سمت آن شفاف بوده و برای مطالعه ریشه توسط عکس برداری با دوربین عکاسی مناسب یا رسم کردن ریشه روی ورق های استاتی شفاف استفاده می شود. در این مطالعه تاثیر حضور لایه ای به ضخامت 5/2 سانتی متر از خاک آلوده به مواد نفتی در مسیر ریشه گیاه ذرت بر رشد و توسعه ریشه مورد ارزیابی قرار گرفت. خاک مورد استفاده از اطراف پالایشگاه شهید هاشمی نژاد خانگیران (سرخس) برداشته شد و ارزیابی گیاه پالائی در گلخانه های پژوهشی دانشگاه صنعتی اصفهان انجام شد. نتایج نشان داد که با استفاده از ریزوترون به خوبی می تواند رشد و توسعه ریشه های ذرت را در حضور مواد آلاینده مشاهده کرد. حضور مواد آلاینده در خاک سبب کاهش رشد و توسعه ریشه در خاک و نیز کاهش عملکرد اندام هوایی گیاه ذرت شد بود. این موضوع به گونه ای بود که طول و عمق توسعه ریشه در حضور لایه آلوده به مواد نفتی کاهش یافته بود؛ اما حضور قارچ اندوفایت در گیاه ضمن افزایش رشد ریشه ها در خاک سبب افزایش ریشه های فرعی در مناطق آلوده به مواد نفتی نیز شده بود. حضور قارچ P. indica در گیاه سبب کاهش بیشتر کل مواد نفتی در ریزوسفر نسبت به گیاهان بدون قارچ شده بود.

قارچ اندوفایت؛ Piriformospora indica؛ آلودگی های نفتی؛ رشد و توسعه ریشه ها؛ ریزوترون