ریحانه اکبری اره کمر - کارشناس مهندسی بهداشت محیط
نسرین رستمی - دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی بهداشت محیط، عضو مرکز تحقیقات علوم بهداشتی و عضو کمیته تحقیقات دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، دانشکده بهد
حسین علیدادی - دانشیار گروه مهندسی بهداشت محیط و عضو مرکز تحقیقات علوم بهداشتی، دانشگاه علوم پزشکی مشهد دانشکده بهداشت

مقدمه: بخش عظیمی از محصولات کشاورزی به دلایل متعدد در چرخه تولید تا مصرف ضایع شده و از بین میرود. میزان این ضایعات در کشور ما بسیار بالاست (طبق برخی گزارش ها 10 تا 50% می باشد) و باعث مشکلات عدیده زیست محیطی و اقتصادی شده است. یکی از راه حل های مناسب جهت کنترل آلودگی و استفاده مفید از بقایای آلی و مواد دفعی غیر قابل مصرف محصولات کشاورزی، بازیافت وتبدیل این ضایعات به ورمی کمپوست با کمک کرم های خاکی Eisenia fetida می باشد. برای موفقیت در صنعت پرورش کرم خاکی، ضرورت بررسی جامع درچگونگی رشد و تکثیر کرم بر روی بسترهای گوناگون احساس می شود.روش کار: 5 بستر نمونه با استفاده از ضایعات قارچ صدفی به اضافه درصدهای مختلف کودگاوی(90%، 87%، 83%، 80% و 75%) و یک محیط بستر شاهد (100% کود گاوی) تهیه و به همه محیط ها 30 عدد کرم Eisenia fetida اضافه و در دمایC 20-18به مدت 60روز نگهداری گردید. بسترها در طی این مدت به منظور تامین رطوبت کافی و مناسب هفته ای 2-1بارآبپاشی و1بار بهم زده می شدند. کرم ها در دو مرحله30روزه شمارش و از لحاظ ظاهری مورد بررسی قرار گرفتند.نتایج: تعدادزیادی از کرم ها در بستر شاهد در30روز اول تلف شدند و در پایان دوره کمترین تعداد کوکون ها،کرم های بالغ و جوان در بستر شاهد و بیشترین تعداد دربستر با 75% کود گاوی مشاهده شد. بحث و نتیجه گیری: تعداد کپسول ها بیانگر تمایل کرم های خاکی به تولید مثل و تعداد کرم های نوزاد نشان دهنده مناسب بودن شرایط برای تبدیل این کپسول ها به کرم خاکی است. اختلاط درصد بیشتری از ضایعات قارچ صدفی علاوه بر به وجود آمدن محیط غنی از مواد غذایی، یک محیط کاملا متخلخل را به وجود آورده و همین امر سبب افزایش تعداد کرمها میشود.

ورمی کمپوست ، Eisenia fetida، بستر پرورش قارچ صدفی