محمد قنبری قوزیکلی - کارشناس ارشد مهندسی بهداشت محیط، مرکز بهداشت استان آذربایجان شرقی، دانشگاه علوم پزشکی تبریز
موسی حسام - کارشناس ارشد مهندسی عمران -محیط زیست، مرکز بهداشت استان آذربایجان شرقی، دانشگاه علوم پزشکی تبریز
کاظم ندافی - استاد گروه مهندسی بهداشت محیط دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران

مقدمه و اهمیت موضوع: جامعه روستایی بخش عمده ای از جمعیت و عرصه های طبیعی کشور را به خود اختصاص داده است. شناخت و تحلیل ویژگیهای مرتبط با توسعه روستایی و پرداختن به کلیه ابعاد آن بویژه توجه به محیط زیست روستایی ضرورت داشته و یکی از مهم ترین عوامل تهدید کننده سلامت محیط زیست روستاها عدم جمع آوری اصولی و دفع غیر بهداشتی پسماندهای تولید شده در آنهاست. فلذا باتوجه به رابطه تنگاتنگ بهداشت و توسعه در همه جوامع بویژه در جوامع روستایی و نقش موثر جمع آوری و دفع اصولی پسماند ها در ارتقاء وضعیت بهداشت محیط روستاها، ضرورت دارد وضعیت موجود مدیریت پسماند روستایی و عوامل موثر بر ارتقاء شاخصهای جمع آوری و دفع پسماندهای روستاها مورد بررسی قرار گرفته و راهکارهای اجرایی آن مشخص گردد. مواد و روشها: در پژوهش حاضر با استفاده از فرمول تعیین حجم نمونه، 132 روستای دارای خانه بهداشت از مجموع 19 شهرستان استان آذربایجان شرقی برای مطالعه انتخاب شد. به منظور مطالعه وضعیت مدیریت پسماند روستاها پرسشنامه ای طراحی گردید و با استفاده از آن اطلاعات لازم در محورهای تعیین شده جمع آوری گردید و داده های حاصل از مطالعه بوسیله نرم افزار آماری SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.نتایج و بحث: در این بررسی مشخص شد که 5/29 درصد روستاهای مورد مطالعه دارای سیستم جمع آوری و دفع پسماند بوده و نیز 8/59 درصد از روستاها متولی مشخصی برای مدیریت پسماند ندارند. در 6/32 درصد روستاها متولی مدیریت پسماندها دهیاری ها می باشند. تفکیک و بازیافت پسماند در 5/4 درصد از روستاها صورت گرفته و تنها در 7/3 درصد از روستاها برنامه برای جمع آوری پسماندهای تفکیک شده وجود دارد. روش دفع نهایی پسماندها در 7/19 درصد روستاها بصورت سوزاندن، در بیش از 61 درصد بصورت تلنباری و تنها در 1/6 درصد روستاها بروش دفن بهداشتی است. نتیجه گیری: با توجه به نتایج این پژوهش، مدیریت پسماندهای روستایی در استان آذربایجانشرقی دارای مشکلاتی در هر قسمت از عناصر موظف و امور پشتیبانی است. انجام مطالعات و بررسی های کمی و کیفی بصورت منطقه ای، تقویت علمی و مالی نهادهای مسئول در روستا، آموزش اهالی، استفاده از پتانسیل بخش خصوصی در مدیریت پسماندها، استفاده ار تکنولوژی مناسب و... می تواند بعنوان راهکار برای ارتقاء وضعیت مدیریت پسماند روستاهای استان مد نظر قرار گیرد.

پسماند، دفن بهداشتی، مدیریت پسماند، آذربایجان شرقی، روستا