حسین پیرخراطی - استاد یار گروه زمین شناسی، دانشگاه ارومیه
علی حسنی - دانشجوی کارشناسی ارشد زمین شناسی زیست محیطی، دانشگاه ارومیه
مهین کردی - دانشجوی کارشناسی ارشد زمین شناسی زیست محیطی، دانشگاه ارومیه

مقدمه و اهمیت موضوع: شوری آب یکی از مهمترین مشکلات زیست محیطی و به عنوان گسترده ترین آلودگی آب های زیرزمینی، در سراسر جهان شناخته شده است. افزایش فعالیت های کشاورزی و استفاده بی رویه از آب های زیرزمینی باعث تغییر سیستم جریان طبیعی و نیر به کاهش کیفیت این روند دامن می زند. لذا هدف از مطالعه حاضر بررسی عوامل کنترل کننده شوری در آبخوان آبرفتی دشت کمیجان می باشد.مواد و روشها: در طول مدت تحقیق، تعداد 36 نمونه از 18 چاه بهره برداری(18 نمونه در فصل پاییز و 18 نمونه در فصل بهار) به طور تصادفی نمونه برداری و پارمترهای شیمیایی و فیزیکی از قبیل هدایت الکتریکی(EC)، pH، دما، غلظت آنیون ها و کاتیون های نمونه های آب اندازه گیری شد.داده های تحقیق را با روش های آماری تحلیل عاملی، خوشه ای و نمودار Schoeller و Wilcox تجزیه و تحلیل شد.نتایج و بحث: یافته های مطالعه حاضر نشان می دهد که Na,Ca+HCO3 و Ca,Mg+SO4 (92%) تیپ غالب در آب های زیرزمینی منطقه می باشند. نسبت های معرف و اندیس های اشباع محاسبه شده برای نمونه های آب زیرزمینی همراه با نمودارهای ژئوشیمیایی نشان میدهد که انحلال رسوبات تبخیری( هالیت و ژیپس )، انحلال گازکربنیک در آب نفوذی به آبخوان و فرایندهای تبادل یونی بیشترین تاثیر را بر ترکیب شیمیایی آب زیرزمینی دشت دارند. بررسی دیاگرام Schoeller پارامترهای کیفی آبهای زیرزمینی منطقه را در وضعیت خوب و متوسط و دیاگرام Wilcox کمی شور و شور نشان می دهد، که در نقاط شمالی با افزایش شوری همراه می باشد.نتیجه گیری: در مجموع یافته های ما نشان می دهد که دلیل اصلی پایین بودن کیفیت آب شرب و کشاورزی، به طور عمده بالا بودن پارامترهای EC و TDS در دشت کمیجان بوده است. با توجه به خشکسالی های اخیر و برای جلوگیری از کاهش کیفیت و ثابت نگه داشتن وضعیت کنونی آب های زیرزمینی منطقه روش هایی شامل: تغییر در سیستم آبیاری، تسطیح اراضی، تغییر الگوی کشت، افزایش راندمان و ارتقا فرهنگ عمومی مصرف آب در بخش کشاورزی پیشنهاد شده است.

شوری، کیفیت آب های زیرزمینی، دشت کمیجان، هیدروشیمی