ناصر باغستانی میبدی - دانشیار پژوهشی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان یزد
محمدتقی زارع - کارشناس ارشد مرتع داری مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان یزد

پژمردگی و خشکیدگی در بسیاری از جنگل های دست کاشت تاغ مناطق بیابانی ایران قابل مشاهده است. عملیات پرورشی هرس از جمله راهکارهای موثر در بازیافت شادابی درختچه‌های تاغ گزارش شده است. آگاهی از نوع هرس و شرایط رویشگاه بر ابعاد و فرم گیاهان بر مدیریت پایدار عرصه‌ها و طراحی بادشکن زنده با این گونه گیاهی تأثیرگذار است. به ‌همین منظور در آبان‌ماه 1373 محدوده‌ای در جنگل های تاغ منطقه اشکذر که آثار پژمردگی در آن ها قابل مشاهده بود، انتخاب و نسبت به برش درختچه‌های آن از سطح زمین، ارتفاع 35 و 70 سانتیمتری اقدام گردید. با گذشت یک سال از قطع درختچه‌ها، اندازه‌گیری میزان رشد قطری و ارتفاعی آن ها به همراه گیاهان شاهد، ‌آغاز و هر ساله در زمان مشابه تا سال 1379 و یک نوبت دیگر در سال 1384 انجام گرفت. همزمان با این پژوهش در مجاور محدوده انتخابی درختچه‌های موجود در پاییز سال 1373 با اره موتوری کف بر گردید و تا سال 1384 به صورت قرق تحت حفاظت قرار گرفت. تأثیر تنک‌سازی جست-های حاصل از رشد مجدد گیاهان بر رشد قطری و ارتفاعی درختچه‌ها مورد بررسی قرار گرفت. نتایج این پژوهش‌ها حاکی از برتری درختچه‌های هرس شده در ارتفاع 35 سانتیمتری و همچنین برتری شیوه کف‌بری با تنک جست ها در سال اول درمقایسه با دیگر تیمارهای کف بری بوده است. درختچه‌های تاغ محدوده طرح تا سن 10سالگی به بیشینه رشد قطری و ارتفاعی می‌رسند. اندازه قطر و ارتفاع تاج پوشش این گونه در 12 سالگی به ترتیب 375 و280 سانتیمتر است. در درختچه‌های برش داده شده اندازه گیاه به مقدار قبل از برش برنگشته است. حداکثر قطر و ارتفاع تاج پوشش این گونه در برش از ارتفاع 35 سانتیمتری به‌ترتیب261 و 172 سانتیمتر و در شیوه کف بری با تنک جست به میزان 240 و 190 سانتیمتر می‌رسد. در مدیریت پایدار عرصه‌های احیاء شده و همچنین در طراحی بادشکن زنده با گونه سیاه تاغ توجه به اندازه طبیعی گیاهان هرس نشده و هرس شده در ارتفاع 35 سانتیمتری ضروری است.

تاغ؛ جنگل های دست‌کاشت؛ ارتفاع برش؛ بادشکن؛ یزد