افسانه سلیمی - کارشد ارشد اقلیم شناسی، دانشگاه حکیم سبزواری
مریم سلیمی - کارشناس ارشد، گروه مهندسی بهداشت محیط، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، اصفهان، ایران
علیرضا انتظاری - استادیار دانشکده جغرافیا و علوم محیطی، دانشگاه حکیم سبزواری
محمد احمدی - دانشجوی دکترا اقلیم شناسی، دانشگاه تربیت مدرس تهران
محمد باعقیده - استادیار دانشکده جغرافیا و علوم محیطی، دانشگاه حکیم سبزواری

یکی از پدیده های مناطق خشک و نیمه خشک پدیده گرد و غبار است. عوامل طبیعی و انسانی مختلفی در ایجاد و شدت گرفتن این پدیده نقش دارند. در این پژوهش وضعیت طوفان گرد و غبار در ایستگاه سینوپتیک کرمانشاه و سنندج بر اساس داده های دید افقی ایستگاههای سینوپتیک طی دوره آماری (2009-1990) بررسی گردید. بر این اساس سال 2000 یک روند افزایشی در وقوع توفان گرد و غبار نشان می دهد اما اوج وقوع این پدیده در سال 2008 می باشد. بعد از مشخص شدن روزهای همراه با غبار و طبقه بندی آنها اقدام به استخراج نقشه های سطوح مختلف از NOAA شد. در نتیجه الگوی سینوپتیکی گرد و غبار طی دوره 20 ساله در فصولی که بیشترین وقوع گرد و غبار در آن رخ داده بود تعیین، و مشخص گردید سیستم های مهاجر بادهای غربی و کم فشار سطح زمین در زمانی که بر روی ایران، عراق و عربستان استقرار دارد از ساز و کارهای اصلی شکل گیری گرد و غبار در ایران هستند. بر این اساس زمانی که مراکز کم فشار بر روی فلات مرکزی ایران قرار گیرد و در سطح بالا پرفشار بر روی عراق و عربستان استقرار یابد جریانات غربی و به تدریج گرادیان فشار افزایش و خطوط فشار به هم نزدیکتر و فشرده تر شده و پدیده گرد و غبار شدت گرفته و حتی تا تهران نیز کشیده می شود. در واقع به اندازه تنوع سیستم ها و موجهای هر فصل و خشکی منطقه ای و موضعی مسیر حرکت موج، انواع تیپ های غبار نیز متنوع خواهد شد. آن چیزی که به تازگی اتفاق افتاده شیفت کانونهای غبار از عرضهای جنوبی به عرضهای شمالی تر می باشد که آن هم بیشتر به دلیل خشک شدن بستر رودها و مسیلهای مهمی چون دجله و فرات می باشد.

گرد و غبار، سینوپتیک، کرمانشاه، دید افقی، سنندج