مجتبی زمانی - دانشجوی کارشناسی ارشد گروه محیط زیست دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران
نعمت اله خراسانی - استاد گروه محیط زیست دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران
علیرضا ریاحی بختیاری - دانشیار گروه محیط زیست دانشگاه تربیت مدرس
کرامت اله رضایی - استاد گروه صنایع غذایی دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران

پرندگان آبزی به علت عمر طولانی و تغذیه از سطوح بالای زنجیره غذایی آسیب پذیری بالایی در برابر آلاینده های محیط زیستی از جمله ترکیبات PAH داند. از آنجا که بیولوژی این پرندگان به خوبی شناخته شده است، بنابراین می توان از آنها برای پایش آلاینده های محیط زیستی استفاده کرد. با توجه به ماهیت ترکیبات PAH از حیث چربی دوستی (تجمع در بافت کبد و تخم پرندگان)، میزا تجمع 2 تا 3 برابری در تخم نسبت به کبد، تاثیر کمتر بر موفقیت تولیدمثلی در مقایسه با نمونه برداری از خود پرنده و سایر دلایل عملی و اخلاقی می توان از تخم پرندگان به عنوان یک ابزار مناسب به منظور نشان ددادن وضعیت آلودگی محیط زیست، پایش سطوح آلاینده ها و اطلاع از چگونگی شرایط و سلامت اکوسیستم های آبی استفاده کرد. بنابراین در این تحقیق با نمونه برداری از تخم پرندگان مقیم نسبت به تعیین غلظت برخی ترکیبات 4 و 5 حلقه ای PAH در کلونی های جوجه آوری تالاب انزلی اقدام و مقادیر بدست آمده با دوز کشنده (LD50) و دوز موثر (ED) استخراج شده از مطالعات پیشین مقایسه گردید. برای این منظور نمونه برداری از تخم 4 گونه ای از تیره ی حواصیل (Ardeidae) شامل: حواصیل زرد (Ardeola ralloides)، گاوچرانک (Bubulcus ibis)، اگرت کوچک (Egretta garzetta) و حواصل شب (Nycticorax nycticorax) در اردیبهشت سال 1391 جمع آوری گردید. همچنین ترکیباتی شامل بنزو (K) فلوئورانتن (BkF)، بنزو (a)، آنتراسن (BaA) و دی بنزو (a,h) آنتراسن (DahA) (برای مقایسه با مقادیر (LD50) و بنزو (a) پایرن (BaP) و کرایزن (Chr) (برای مقایسه با مقادیر (ED مورد بررسی قرار گرفت. غلظت هر یک از ترکیبات مورد بررسی در محتویات تخم هر گونه، با استفاده از دستگاه کروماتوگرافی گازی مجهز به دتکتور MS اندازه گیری شد. نتایج حاصل از این تحقیق که از مقایسه مقادیر ترکیبات PAH با مقادیر LD50 و ED بدست آمد، نشان داد که غلظت ترکیبات فوق در تخم گونه های مورد بررسی، کمتر از مقادیر LD50 و ED ای ترکیبات می باشد به طوری که نمی توانند باعث بروز اثرات سمی بر جنین در حال رشد شوند.

تخم پرندگان، ارزیابی سمیت، ترکیبات PAH، LD50 ، ED، تالاب انزلی