عبدالناصر ناجی - دانشجوی دکتری جغرافیای سیاسی - دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران
روزا آذرکمند - دانشجوی دکتری جغرافیای سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات

خاورمیانه از دیرباز هم به جهت ذخایر عظیم اقتصادی و هم به دلیل موقعیت استراتژیک از اهمیت زیادی برخوردار بوده است این منطقه همواره با چالش های متفاوتی رو برو بوده است و بدلیل کارکردهای گوناگون از جمله فن آوری، منابع، ایدئولوژی سیاسی، دموکراسی و توسعه اقتصادی بازار آزاد اهمیت بیشتری یافته است. تردیدی نیست که شکل گیری نهضت های مردمی و روی کار آمدن دولت های جدی در خاورمیانه تهدیدات و فرصت های تازه ای در عرصه های اقتصادی، سیاسی و فرهنگی برای جمهوری اسلامی ایران در این منطقه ایجاد کرده و به اقتضای این تحولات، شرایط جدید و قابل اعتنایی برای نقش آفرینی ایران بوجود آورده است. دموکرانیزاسیون و بیدار اسلامی در این منطقه حساس ژئوپلیتیکی موجب تغییر در سیاست خارجی این دولت ها شده (عراق، مصر، بحرین....) بطوریکه این کشورها از سیاست تهاجمی به سیاست خارجی مسالمت آمیز با ایران تغییر وضع خواهند داد و این تحول موجب بهبود روابط این کشورها با ایران شده و تشتت های موجود میان ایران و همسایگان کاهش خواهد یافت و در نتیجه منافع ایران تامین خواهد شد. بدیهی است که جمهوری اسلامی ایران هیچگاه منکر ضرورت اصلاحات و تغییرات در منطقه خاورمیانه نبوده است اما معتقد است که اصلاحات و دگرگونی در منطقه باید بر اساس یک الگوی درون زا و مطابق با ارزش ها و هنجارهای بومی انجام پذیرد با بررسی عملکرد سیاست های خارجی ایران در سه دهه اخیر کشور (سیاست مصلحت محور، ارزش محور، منفعت محور و فرهنگ گرای سیاست محور) شایسته است که مردان نخبه سیاسی کشور در شرایط بحرانی امروز، با اتخاذ سیاست داخلی وخ ارجی مناسب بسترهای توسعه و نفوذ ایران در منطقه را فراهم نموده و دست نظام سلطه را از این محیط حساس کوتاه نمایند. هدف اصلی این پژوهش بررسی، تحلیل و واکاوی تحولات محیط پیرامون جمهوری اسلامی ایران بواسطه تغییرات سه دهه اخیر در منطقه و اتخاذ استراتژی سیاست خارجی ناسب کشورمان در قبال این دگرگونی ها است از نظر دستگاه سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران برای برقراری ثبات و امنیت پایدار در منطقه، فقط یک فرمول اصولی و اطمینان بخش وجود دارد و آن اجرای مدل همکاری در چارچوب یک اقتصاد به هم پیوسته با استفاده از دیپلماسی منطقی در قالب توسعه روابط چند جانبه و بدون دخالت نیروهای خارجی است به نظر می رسد با انعطاف پذیری مناسب در سیاست خارجی، تلاش در جهت تنش زدایی در منطقه خاورمیانه و استفاده از فرصت های ناشی از جهانی شدن در ابعاد داخلی و خارجی، ایران پویا و پیشرو خواهیم داشت.

ژئوپلیتیک سیاست خارجی، خاورمیانه، امنیت پایدار، استراتژی دموکراسی، بیداری اسلامی