محمد شریفی - استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه یزد

مفاهیم در هر رشته علمی در چارچوب یک طرحواره شکل گرفته و در همین چارچوب تعریف و بار معنایی به خود می گیرد. این طرحواره اغلب بر پایه ی نیازها، تجربه ها و دستاوردهای تاریخی پدیدار و تا زمانی که یارای پاسخگویی به نیازها و خواسته های او را داشته باشد پا برجا مانده و در غیر اینصورت جایگزین می شوند. مدیریت نیز بر مبنای یک طرحواره به دنبال جایگاه و موقعیت مطلوب است. این جایگاه و همچنین روش ها و رویکردهای دستیابی بدان، مبتنی بر همان طرح واره ای است که مدیریت بر پایه ی آن استوار است. در این مقاله، طرح واره های رایج بر مدیریت محیط زیست جهان به دو دسته کلی شامل تحلیلی و سیستمی تقسیم شده و مؤلفه های اصلی هر کدام به تفکیک مورد بررسی و مقایسه قرار گرفته اند. به لحاظ نظری، مشکلات زیست محیطی حاکم بر محیط های جهان ناشی از طرح واره تحلیلی رایج بوده که شکل گیری آن به سده های دور باز می گردد. پس، حل مسائل و مشکلات پیش آمده ناشی از این طرح واره، با محوریت سوژه، منوط به تغییر و جایگزینی و به تبع آن روش شناختی مدیریت محیط می باشد. برای این مهم، مفاهیم مربوط به محیط زیست و نحوه بهره برداری آن بایستی مورد بازنگری قرار بگیرند. پر واضح است حل مشکلات زیست محیطی بوجود آمده در چارچوب طرحواره مسبب آن غیر ممکن است. بدین ترتیب، رویکرد سیستمی یا ارگانیسمی با تغییر در مفاهیم رایج محیط زیست، جهت مدیریت مناسب، کاهش مخاطرات و جلوگیری از تخریب آن اجتناب ناپذیر است

مدیریت، مدیریت محیط، طرحواره، رویکرد تحلیلی، رویکرد سیستمی