لیلا پیشداد سلیمان آباد - دانشجوی دکتری علوم و مهندسی آبخیزداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان،
علی نجفی نژاد - دانشیار گروه آبخیزداری و مدیریت مناطق بیابانی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان،
عبدالرسول سلمان ماهینی - دانشیار گروه محیط زیست، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان،

توجه به قابلیت و توان اراضی در بهره‌برداری از آنها به عنوان یکی از فاکتورهای مدیریتی مناسب، در حفظ ثروت‌های تجدیدناپذیر طبیعی مانند آب و خاک اهمیتی حیاتیدارد. به منظور تعیین کاربری‌های بهینه و منطبق بر توان طبیعی سرزمین و ارتقاء مدیریت کنونی منابع طبیعی کشور، از فرآیند آمایش سرزمین با استفاده از روش‌های مختلفدر کنار ابزارهای توانمندی همچون سامانه‌های اطلاعات جغرافیایی (ساج)می‌توان بهره گرفت. در این مطالعه، جهت تعیین توان اکولوژیک و آمایش سرزمین حوضه آبخیز چراغ‌ویس با مساحت 69/163 کیلومتر مربع در جنوب شهرستان سقز،از دو روش سیستمی و تخصیص سرزمین چندفاکتوره استفاده شد. برای این هدف، پس از ارزیابی و تعیین توان‌ها جهت تغییر کاربری‌های فعلی، از طریق ادغام نقشه‌ها در محیط ساج و همچنین اولویت‌بندی کاربری‌ها، دو نقشه آمایشی به دست آمد. به منظور مقایسه کارایی روش‌های آمایشی مورد استفاده در این بررسی، فرسایش و رسوب آبخیز مورد مطالعه با استفاده از نقشه‌های آمایشی به دست آمده برآورد گردید. بر اساس نتایج به دست آمده از مدل تجربی EPM، میزان رسوب تولید شده در کاربری فعلی 32/88495 تن، و در کاربری‌های آتی به روش سیستمی و تخصیص سرزمین چندفاکتوره به ترتیب 73/81361 و 41/72973 تن در سال برآورد شد. همچنین نتایج نشان داد که نقشه بدست آمده از روش تخصیص سرزمین چندفاکتوره در جانمایی کاربری‌های آبخیز مورد مطالعه از توانایی بهتری برخوردار بوده و به همین دلیل، در کاهش فرسایش و رسوب کارامدتر است.

کاربری بهینه، توان اکولوژیک، مدیریت سرزمین،فرسایش و رسوب