زهرا شرعی پور - کارشناس ارشد هواشناسی، موسسه ژئوفیزیک، دانشگاه تهران، ایران
عباسعلی علی اکبری بیدختی - استاد گروه فیزیک فضا، موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، ایران

در این تحقیق با استفاده از داده های شبکه جهانی شاخص هواویز (Aerosol index) ماهواره Sciamachy ، ابتدا نقشه های هم مقدار شاخص هواویز برای فصول مختلف سال 2009 در منطقه خاور میانه رسم شده و تغییرات فصلی توزیع هواویز بررسی شده است. نتایج این بررسی ها نشان داده که بیشینه فصلی در ماههای گرم جون، جولای و کمینه فصلی در ماههای سرد دسامبر و ژانویه رخ می دهد. در منطقه ایران، محدوده هم مقدارهای شاخص هواویز طی ماه جون بین 6/0 و 1/2 و طی ماه جولای بین 9/0 و 4/2 و طی ماه آوریل بین 3/0 و 8/1 و طی ماه سپتامبر بین 3/0 و 2/1 می باشد. در ماههای پیک جون، جولای موقعیت جغرافیایی مناطق دارای مقادیر بالای شاخص هواویز در خاورمیانه و ایران مشخص شده اند. در ماه جون، مراکز اصلی بیشینه شاخص هواویز در عراق در منطقه ای بین بغداد و ایلام و در عربستان در شهر الهفوف قرار داشته اند. مناطق مقادیر بالای شاخص هواویز در ایران منشأ فرامحلی داشته و ناشی از طوفانهای گرد و خاک بیابانهای عراق و عربستان می باشند. در ایران از نظر آلودگی ذرات گرد و خاک هوا مناطق جنوب غرب، غرب و جنوب، آلوده تر از سایر مناطق بودهو شهرهای ماهشهر، آبادان، لار و چابهار آلوده ترین مناطق هستند. در ایران در ماههای پیک جون، جولای برخی مناطق با بیشینه های شاخص هواویز نیز مشاهده می شوند که منشأ محلی دارند. از جمله این مناطق می توان به دریاچه های نمک ارومیه و آران بیدگل قم اشاره کرد. در این مناطق، در فصل گرم، با افزایش دما و خشکی هوا و تبخیر آب، نقش وزش بادهای محلی دریاچه به خشکی و دریاچه به کوه برجسته می شود و بهنگام روز، در اثر وزش این بادها ذرات نمک دریاچه به محیط اطراف پخش شده و باعث افزایش شاخص هواویز می شود. به عبارت دیگر، در این مناطق، تأثیر الگوی گردشهای محلی حرارتی باد مهمتر از سیستم های هواشناسی سینوپتیکی است.

شاخص هواویز،گسیل سطحی، پدیده های گرد و خاک، الگوی باد، خاورمیانه