جواد معتمدی - دانشکده منابع طبیعی دانشگاه ارومیه
حسین ارزانی - دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران

محاسبه اصولی و دقیق ظرفیت چرا، مستلزم در نظر گرفتن کلیه عوامل موثر بر آن است. تولید علوفه یکی از مهمترین عواملموثر بر ظرفیت چرا است که متاثر از نوسانات آب و هوایی است. نتایج حاصل از کاربرد مدل بلند مدت ظرفیت چرا در مراتع نیمهاستپی استان اصفهان (مراتع گلستانکوه و مراتع پشمکان و وردشت سمیرم)، نشان میدهد که؛ مقدار تولید و پوشش گیاهی بینرویشگاهها و در هر رویشگاه، بین سالهای مختلف، نوسان زیادی دارد. این موضوع بیانگر این است که با یکبار اندازه گیری تولید، نمی-توان ظرفیت چرا را برای مدت طولانی مشخص کرد. بسته به اینکه اندازهگیری در سال کم باران یا پر باران صورت گرفته باشد، ممکناست ظرفیت چرا کمتر یا بیشتر از ظرفیت متوسط تعیین شده باشد که منجر به هدر رفت علوفه یا تخریب مرتع در شرایط نرمال یاسال نرمال از نظر بارندگی میگردد. اطلاعات مربوط به وضعیت خشکسالی رویشگاههای مورد مطالعه بیانگر این میباشد که طول دوره آمار برداری از مراتع مورد مطالعه (7-6 سال)، به منظور تعیین متوسط خوب تولید و به تبع آن تعیین ظرفیت بلند مدت مرتع، مناسب و قابل اعتماد میباشد. چرا که در طول دوره مذکور هم خشکسالی، هم ترسالی و هم سال نرمال از نظر بارندگی در مراتعمنطقه تجربه شد. به عبارت دیگر طول آماری مورد بررسی، از نظر تکرار وقایع آب و هوایی، منطقی میباشند. بر همین اساس، ظرفیتبرآورد شده که بر اساس متوسط خوب تولید در سالهای مورد بررسی اندازه گیری شده، بگونه ای است که اگر 12 ماه پیاپی در مراتعمنطقه خشکسالی اتفاق بیفتد، در عین حال که به پوشش گیاهی صدمهای وارد نخواهد شد، دامدار هم متوجه خسارت چندانی نمی-شود و مجبور به فروش بیش از اندازه دامهای خود نخواهد شد. بر همین اساس ارائه مدلهای ظرفیت چرا، سیستم های بیمه مراتع راقادر خواهد ساخت که خشکسالیها را به نحو مطلوب مدیریت کنند. آنچه مسلم است، دسترسی به مدلهای کوتاه مدت و بلند مدتمرتع ظرفیت چرا، در بسیاری موارد با محدویت مواجه است و اطلاعات بیشتر در این مورد، نیاز به آن دارد که مدلهای کوتاه مدتظرفیت چرا عمومی شده و سپس به صورت روشهای بلند مدت توسعه داده شوند.

ظرفیت چرا، تولید علوفه، مراتع نیمه استپی