مینا تفکر - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری داخلی، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران
مرتضی علی آبادی - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری اسلامی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز

با مقایسه ی دوره های تاریخی ایران، ما شاهد تغییرات گسترده ای در مؤلفه های گوناگون در ادوار مختلف هستیم. از جمله ی این مؤلفه ها، تغییرات در ارزش ها، باورهای انسانی و به تبع آن معماری است. با نگاهی ژرف تر به مؤلفه های مذکور هر کدام از این مؤلفه ها نیز بر یکدیگر تاثیرات متقابل دارند، چنانچه تغییر در یک مؤلفه، باعث دگرگونی و تاثیر مستقیم بر سایر مؤلفه ها می شود. این دگرگونی ها به یک باره و در زمانی کوتاه اتفاق نیفتاده اند؛ هر باور و اندیشه ی انسانی که شکل می گیرد و اندیشه ی غالب جامعه می گردد، مجموع باورهای درست یا نادرست یک ملت است، بنابراین کالبدهای معماری طراحی شده از ارزش های یک جامعه متأثر بوده و از طرفی، بر شکل گیری باورهای آن نیز تاثیرگذار هستند. طی تحولات سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و غیره، رابطه ی علت و معلولی ارزش های انسانی و کالبدهای شکل گرفته ی معماری در گذر زمان، توسط افراد جامعه جابه جا می شود. این مقاله پژوهشی اجمالی در چگونگی توالی و تأثیر و تأثرات ارزش ها، باورهای انسانی و کالبدهای معماری در سیر دوره های تاریخی، از صفویه تا به امروز می باشد تا با استفاده از روش های تحقیق کیفی، مبتنی بر تحلیل و ارزیابی نمونه های موردی و ارزیابی فرهنگ ها در سیر توالی دوره های زمانی، در یک بررسی تطبیقی نسبت مبانی نظری به طراحی های عملی موجود تبیین گردد. در پایان تلاش شده است با ارائه ی جداول تطبیقی و دیاگرام های مفهومی، رابطه ی ارزش های انسانی غالب جامعه ی ایرانی و کالبدهای معماری شکل گرفته ی متأثر از آن از دوره ی صفویه تا دوران معاصر تبیین گردد.

کالبد معماری، ارزش های انسانی، معماری صفویه، معماری قاجار، معماری معاصر