احمد بایرامی - کارشناس ارشد برنامه ریزی منطقه ای، دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین، قزوین، ایران
منوچهر طبیبیان - استاد دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین، قزوین، ایران

سنجش توسعه یافتگی یکی از ابزارهای مهم به جهت ارزیابی سیاست های برنامه ریزی توسعه است. در مورد معنا و مفهوم توسعه ، نظرات متفاوتی وجود دارد. هر یک از این نظرات می تواند جهاتی از معنای مورد نظر را دربرگیرد. تعریفی که سازمان ملل از توسعه ارائه می دهد عبارت است از : توسعه فرایندی است که کوشش های مردم و دولت را برای بهبود اوضاع اقتصادی، اجتماعی ، فرهنگی هر محله متحد کند، مردم این محله ها را در زندگی یک ملت ترکیب نماید و آنها را تماماً برای مشارکت درپیشرفت ملی توانا سازد . توسعه انسانی به مراتب مفهوم گسترده تری نسبت به مفاهیم قراردادی توسعه دارد، در الگوی توسعه انسانی، چهار عنصر اساسی به چشم می خورد که عبارتنداز : بهره وری، برابری، پایداری وتوانمندسازی. در زمینه ی سنجش و تعیین سطوح توسعه یافتگی روشهای متعددی وجود دارد که جدیدترین وعلمی ترین آنها مدل توسعه انسانی است. این مدل قابلیت گسترش و جایگزینی را دارا بوده و در هر کشوری برای بررسی تطبیقی و انتخاب مناطق، شهرها یا نواحی به منظور بررسی و قابلیت گسترش دارد و همچنین اطلاعاتی که HDI سنجش درجه توسعه آنها کاربرد دارد. باتوجه به این امر که مدل مرکز آمار ایران آنها را جمع آوری می کند و امکان دسترسی به آنها فراهم می باشد، شاخص های زیر به منظور سطح بندی سکونتگاه های شهری پیشنهاد می گردد : جوانی جمعیت، بعد خانوار، میزان دانش آموختگان مراکز دانش عالی، میزان دانش آموختگان زنان مراکز دانش عالی، واحدهای مسکونی با استحکام.

توسعه یافتگی، توسعه انسانی، مراکز شهری