محمدرضا نیشابوری - استاد گروه علوم خاک دانشگاه تبریز
حبیب رمضان زاده ارونقی - فارغ التحصیل کارشناسی ارشد علوم خاک دانشگاه تبریز

گرمای ذخیره شده در طول روز و انتقال آن به اعماق خاک باعث افزایش دما در لایه‌های پائینی که مرطوب‌تر هستند می‌گردد. برعکس، لایه‌های سطحی کمتر مرطوب بوده و در هنگام شب خنک‌تر می‌شوند. اختلاف قابل توجه دما و رطوبت باعث برقراری یک شیب قوی فشار بخار آب در منافذ خاک بین لایه‌های زیرین و لایه سطحی می‌گرددد و در این حالت آب به شکل بخار به طرف بالا حرکت کرده و در ناحیه ریشه که مجاور سطح خاک بوده و خنک‌تر است تقطیر گردیده و بلافاصله جذب خاک و ریشه می‌شود. آزمایش با استفاده از خاک شنی دستخورده با رطوبت هوا خشک، درون ستون‌های PVC که محیط خارج آن‌ها با عایق حرارتی پوشانده شده اجرا شد. طرح آزمایشی فاکتوریل با دو تیمار ارتفاع و دما هرکدام در سه سطح و در دو تکرار در نظر گرفت شد. نتایج نشان داد که با افزایش دما، انتقال بخار آب بیشتر شده و در نتیجه محتوای رطوبتی ستون‌های به طور معنی‌داری افزایش می‌یابد. که هرچه اختلاف دما بین دو سطح از محل انتقال رطوبتع بیشتر باشد انتقال بخار آب سریع‌تر خواهد بود. اختلاف حدود 23 درجه مابین بخار آب و خاک مورد آزمایش نشان داد که تا 92 درصد امکان افزایش رطوبت در خاک به وجود می‌آید و هنگامی که این اختلاف به 13 درجه رسید این مقدار به حدود 32 درصد می‌رسد. از یافته‌های این آزمایش می‌توان در تأمین رطوبت از اعماق خاک به ریشه درختچه و درختان که تازه کاشته شده و به خصوص بصورت مقطعی نیاز به تأمین آب دارند در جهت استقرار پوشش گیاهی بهره جست.

انتقال رطوبت، لایه عمقی، شیب دمایی، بلوک گچی