عبدالرسول شفیعی دستجردی - کارشناس ارشد مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی بلوچستان
کورش کمالی - کارشناس ارشد پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری کشور
محمدحسین مهدیان - دانشیار پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری کشور

خاک های مختلف با خصوصیات متفاوت، رواناب هایی با کیفیت متفاوت ایجاد می نمایند؛ بنابراین علاوه بر کیفیت خاک عرصه، کیفیت سیلاب نیز موفقیت و یا عدم موفقیت طرح پخش سیلاب را تحت تأثیر قرار می دهد؛ بنابراین ضروری به نظر می رسد که خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک قبل و بعد از شروع پروژه پخش سیلاب کنترل گردیده و راهکارهای لازم برای جلوگیری از تخریب خاک ارائه گردد. در این تحقیق ضمن اندازه گیری برخی متغیرهای فیزیکی و شیمیایی خاک در طول دوره زمانی مشخص، روند این تغییرات نیز مورد بررسی قرار گرفت. همچنین به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون پارامتری واریانس دو طرفه و گروه بندی میانگین تیمارهای آزمایشی با استفاده از آزمون آماری دانکن در سطح احتمال 5 درصد انجام گرفت. به طور خلاصه نتایج حاکی از آن بود که در نوار اول بافت غالب آن یعنی بافت Silty Loam به مرور زمان به بافت درشت دانه تر Sandy Loam تبدیل گشته است. در نوار دوم تغییرات بافتی تقریباً ثابت باقی مانده است ولی در نوار سوم تنها مستطیل میانی R3C2 بافت درشت دانه آن Sandy Loam به ریزدانه تر Loam تبدیل شده است. دلیل این تغییرات بافتی مربوط به مکانیسم پخش سیلاب بوده است. پارامتر واکنش گل اشباع خاک ( pH )، درصد مواد خنثی شونده خاک ( TNV ) و سولفات کلسیم آبدار خاک تفاوت معنی داری را از خود نشان ندادند و بدون تغییر ثابت باقی ماندند مقادیر هدایت الکتریکی خاک (EC)،نسبت جذب سدیم (SAR)،درصد سدیم تبادلی (ESP)،کاتیون کلسیم (Ca2+)،کاتیون سدیم ( Na+) و آنیون کلر (Cl-) خاک به ترتیب 57 ،43 ،36 ،38 ،64 و 65 درصد کاهش یافته اند که مربوط به پدیده آبشویی پخش سیلاب می باشد. همچنین میزان درصد اشباع خاک (SP) ،آنیون سولفات (So42-)و آنیون بی کربنات (HCo3-)خاک به ترتیب 10 ،13 و 35 درصد افزایش داشته اند. در نهایت نتایج حاکی از آن است که برآیند تغییرات ایجاد شده در خصوصیات فیزیکی و شیمایی خاک عرصه های پخش سیلاب پسکوه سراوان در این دوره زمانی غالباً در جهت بهبود کیفی خاک داخل عرصه های پخش سیلاب بوده است.

خواص فیزیکی و شیمیایی خاک، پخش سیلاب، رسوب، سراوان