الهام امیدزاده اردلی - فارغ التحصیل کارشناسی ارشد مرتعداری
محمدعلی زارع چاهوکی - دانشیار و عضو هیئت علمی دانشکده منابع طبیعی- تهران
حسین ارزانی - استاد و عضو هیئت علمی دانشکده منابع طبیعی- تهران
پژمان طهماسبی - عضو هیئت علمی دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین-شهرکرد

اندازه گیری تنوع گونهای برای حفاظت، ارزیابی و پایش پوشش گیاهی و اتخاذ راهکارهای مدیریتی مناسب اهمیت زیادی دارد.با توجه به اهمیت ارزیابی سریع تنوع گونه ای و نیاز مدیریت، استفاده از روش های مناسب، دقیق و با کارایی زیاد را ضروری مینماید، با این وجود برخی از روش های نمونه برداری باعث پیچیدگی و سردرگمی میشوند؛ بنابراین استفاده از روش هایمناسب و بهینه میتواند اهداف مدیریت را که سادگی و سرعت، در عین کارایی و دقت میباشد، محقق سازد. بطور کلی روشهای عرصه ای اندازه گیری تنوع گونه ای را میتوان به دو روش ساده؛ شامل اندازه گیری بدون پلات و اندازه گیری با پلات تک مقیاسی و روش های آشیانه ای و اندازه گیری با پلات چند مقیاسی تقسیم نمود. روش های ساده بدون پلات شامل استفاده از نقطه و ترانسکت خطی از جمله ترانسکت- نقطه و ترانسکت- نطقه خط و روش های ساده با پلات تک مقیاسی استفاده از پلات ها در اندازه های مختلف و ترانسکت دابنمایر میباشند. این روشها علیرغم دقت و صحت در برخی موارد؛ زمانبر و پرهزینه می باشند و غنای گونه ای را ناقص برآورد میکنند. روش های اندازه گیری با پلات های چندمقیاسی استفاده از یک پلات بزرگ و پلات های کوچکتر در مقیاس مختلف تعبیه شده در درون و اطراف آن می باشند. در این مقاله تقسیم بندی فوق تشریح و ضمن معرفی انواع پلات های چندمقیاسی ابداع شده و بررسی خاص سه پلات چندمقیاسی؛ لزوم به کارگیری پلات مناسب در اندازه گیری تنوع گونه ای توصیه میشود. علاوه بر این، با مرور منابع و با استفاده از مطالعه موردی انجام شده در مقایسه سه پلات چندمقیاسی ویتاکر تعدیل شده، پلات ویتاکر تعدیل شده فشرده و پلات C ؛ کاربرد پلات های چندمقیاسی کوچکتر با تعداد تکرار بیشتر را بر سایر پلات های چندمقیاسی ترجیح میدهد. همچنین پیشنهاد میکند در اندازه گیری و ارزیابی تنوع گونه ای به دلیل دقت و صحت مطلوب در تکرار بیشتر از این پلاتها استفاده شود. به عنوان نتیجه گیری کلی؛ پلات C بهدلیل سهولت کاربرد در مقایسه با پلات تعدیل شده فشرده ترجیح داده شده است. بطوربکه علاوه بر اندازه گیری تنوع گونه ای،به عنوان روش ارجح برای روابط سطح-گونه؛ منحنی سطح-گونه را نیز به خوبی منعکس میکند که میتواند برای مقایسه تیپ های گیاهی مختلف به کار رود. توصیه می شود کاربرد عرصه ای سایر پلات های چند مقیاسی و مقایسه کارآیی آنها موردمطالعه قرار گیرد تا معایب و مزایای آنها با دقت بیشتری مورد بررسی قرار گیرد.

پلات چندمقیاسی، روش های ساده، روش های آشیانه ای، پلات C ، تنوع گونه ای، منحنی سطح-گونه